اکسپوز شدن در دندانپزشکی چیست؟ درمان اکسپوز ریشه و تحلیل لثه

ریشه دندان ممکن است به دلایلی مانند تحلیل لثه یا هر نوع آسیب به لثه در معرض دید قرار بگیرد و به اصطلاح دندانپزشکی اکسپوز شود. اکسپوز شدن ریشه یا پالپ دندان باعث بروز حساسیت و درد شدید هنگام مصرف غذا و نوشیدنی های داغ، سرد و قندی می شود. در این مقاله دندانپزشکان ایران درباره اکسپوز ریشه دندان، علائم و علت عقب روی لثه و راه‌های درمان آن می خوانید؛ با ما همراه باشید.

اکسپوز در دندانپزشکی چیست؟ چرا ریشه دندان اکسپوز می شود؟

اصطلاح «اکسپوز شدن ریشه دندان» اختلالی است که باعث می شود بخشی از ریشه دندان در معرض دید و عفونت باکتری قرار بگیرد. تحلیل و عقب روی خط لثه به دلایل مختلف مانند بیماری یا مصدومیت فیزیکی عامل اصلی اکسپوز ریشه است.

با اینکه معمولا علت اکسپوز دندان و عقب رفتن خط لثه انواع بیماری های لثه هستند، تحلیل خط لثه از عوارض شایع افزایش سن است. یعنی حتی اگر بهداشت دهان و دندان را عالی رعایت کنید، در سنین پیری احتمال اکسپوز شدن ریشه دندان شما وجود دارد. طبق آمار و تحقیقات، حدود ۲۳ درصد از بزرگسالان در آمریکا مبتلا به تحلیل لثه عمیق – یعنی بیش از ۳ میلی متر – هستند.

برای جلوگیری از تحلیل لثه فورا به بهترین دندانپزشکان شیراز مراجعه کنید

علائم اکسپوز دندان چیست؟ چرا ریشه دندان مشخص می شود؟

با این که علائم ممکن است بسته به علت تحلیل خط لثه متفاوت باشند، به‌طور کلی شایع ترین علائم اکسپوز دندان شامل موارد زیر می شود:

۱. لثه درد و حساسیت نسبت به لمس

اگر دندان شما اکسپوز شده باشد، معمولا دچار نوعی حساسیت لثه می شوید که با لمس یا برخورد مسواک تشدید می شود. همچنین ممکن است هنگام استفاده از مسواک و نخ دندان دچار خونریزی لثه شوید.

۲. دندان های شما بلندتر از حالت طبیعی به نظر می رسند

در صورتی که خط لثه شما در حال تحلیل و عقب رفتگی باشد طول ظاهری دندان های شما نسبت به حالت عادی بلند تر خواهد بود.

۳. درد و ورم لثه

زمانی که ریشه اکسپوز می شود، دندان در معرض عفونت باکتری قرار می گیرد. بنابراین ممکن است عصب یا پالپ دندان دچار عفونت شود که این موضوع باعث ایجاد ورم یا آبسه لثه و درد شدید دندان (تیر کشیدن) می شود.

۴. تغییر رنگ یا لک شدن دندان

به دلیل پوسیدگی عمیق دندان احتمال دارد رنگ دندان زرد شود و ظاهری نامناسب به خود بگیرد. این موضوع معمولا نشانه تجمع پلاک باکتری و شروع تحلیل لثه نیز هست.

۵. حساسیت دندان

علامت دیگر اکسپوز ریشه دندان درد و حساسیت هنگام خوردن غذا و نوشیدنی هایی است که:

• داغ
• سرد
• ترش (اسیدی)
• شیرین و قندی هستند

اگر علائم بالا را دارید فورا به جراح یا دندانپزشک متخصص لثه در شیراز مراجعه کنید.

چه عواملی باعث اکسپوز دندان می شوند؟

اکسپوز شدن ریشه دندان در اغلب موارد به علت تحلیل و عقب رفتن خط لثه در اثر بیماری یا عفونت لثه بروز می کند. قبل از هر چیز باید بدانید اکسپوز پالپ (پالپ اکسپوژر) به علت پوسیدگی عمیق دندان با اکسپوز یا نمایان شدن ریشه (ناشی از تحلیل لثه) متفاوت است.

درباره آناتومی پالپ دندان و بیماری هایی مانند اکسپوز پالپ (پالپ اکسپوژر) بیشتر بخوانید.

۱. انواع بیماری لثه

معمولا علت بیماری لثه عدم رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان است. زمانی که باکتری ها به صورت پلاک دندان وارد فضای بین دندان و لثه شوند باعث عفونت و التهاب لثه (ژنژیویت) و در موارد شدید پریودنتیت لثه می شوند.

در صورتی که انواع بیماری های لثه را به موقع درمان نکنید استخوان اطراف دندان به مرور از بین می رود و ریشه دندان اکسپوز می شود.

۲. تحلیل خط لثه

خط لثه ممکن است به دلایل زیر دچار عقب رفتگی شوند:

• بیماری لثه
• روند طبیعی افزایش سن و پیری
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• علت های ژنتیکی پیش زمینه‌ای

سایر عوامل نمایان شدن ریشه دندان

اگرچه بیماری لثه و عقب نشینی لثه علت اصلی اکسپوز شدن دندان هستند، عوامل دیگری نیز ممکن است روند تحلیل را تسریع یا شدیدتر کنند:

۱. بد یا محکم مسواک زدن

استفاده مداوم از مسواک هارد (زبر) نتایج تحقیق دانشمندان نشان می دهد یکی از عواملی که باعث تحلیل لثه می شود استفاده مداوم از مسواک هارد با الیاف زبر است. همچنین فشار زیاد و محکم مسواک زدن نیز ممکن است باعث تحلیل و عقب رفتگی خط لثه شوند.

۲. مصرف سیگار و تنباکو جویدنی

مصرف تنباکو به هر شیوه (سیگار یا جویدنی) باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری های لثه می شود. بنابراین افراد سیگاری بیشتر در معرض تحلیل لثه هستند.

۳. دندان قروچه (براکسیسم)

فشار ناشی از دندان قروچه و ساییدن مداوم دندان ها به هم از عواملی است که باعث تحلیل لثه و آسیب به مینای دندان می شود. بسیاری از افراد به‌صورت غیر ارادی در خواب دندان قروچه می کنند. برای جلوگیری از عوارض مینای دندان مانند کریزلاین یا اکسپوز شدن پالپ بهتر است از نایت گارد یا همان محافظ دندان قروچه در شب استفاده کنید.

۴. آسیب و صدمه فیزیکی

ضربه محکم به دندان از عواملی است که می تواند باعث اکسپوز و نمایان شدن ریشه دندان شود.

۵. دندان های نامرتب و مشکلات ارتودنسی

دندان های نامنظم به دلایل مختلفی مانند بهداشت ضعیف و فشار نامتوازن بیشتر از دندان های مرتب در معرض تحلیل لثه و اکسپوز ریشه هستند.

چگونگی درمان دندان اکسپوز شده در دندانپزشکی

درمان اکسپوز ریشه دندان بستگی به علت و علائم مخصوص به خودتان دارد. بنابراین بهتر است برای درمان در اولین فرصت به متخصص لثه یا دندانپزشک حرفه‌ای مراجعه کنید. البته به طور کلی درمان ریشه نمایان دندان با درمان عارضه یا بیماری های زیر صورت می گیرد:

۱. درمان تحلیل خط لثه:

جلوگیری از تحلیل بیشتر لثه و درمان بیماری های پیش زمینه معمولا به روش های زیر انجام می شوند:

روکش دندان

دندانپزشک با نصب روکش یا تاج، با تقویت دندان از آن در برابر صدمات بعدی محافظت می کند. روکش همچنین روی ریشه اکسپوز شده دندان قرار می گیرد و آن را از معرض دید و عفونت خارج می کند.

جینجیوال ماسک لثه

در صورتی که چند دندان شما دچار تحلیل لثه شدید باشند دندانپزشک معمولا برای زیبایی توصیه به استفاده از ماسک جینجیوال لثه می کند. ماسک لثه یک پوشش پلاستیکی یا سیلیکونی است که روی عقب رفتگی لثه را می پوشاند و آن را از معرض دید مخفی می کند.

پیوند لثه

در این روش متخصص لثه یا دندانپزشک بخشی از بافت سالم لثه یا سقف دهان را به لثه دندان اکسپوز شده پیوند می زند تا تحلیل خط لثه را بپوشاند.

جراحی فلپ لثه

در طول جراحی فلپ لثه، جراح یک برش کوچک در لثه بیمار ایجاد می کند. سپس جرم و پلاک (باکتری ها) را از بین می برد و قسمت اکسپوز شده را می پوشاند.

۲. درمان ریشه اکسپوز شده دندان با درمان بیماری لثه

جرم گیری عمیق دندان (Scaling)

در طول جرمگیری عمیق دندان دندانپزشک باکتری ها و رسوبات جرم که زیر خط لثه شما قرار دارند را از بین می برد.

درمان ریشه

دندانپزشک بخش های لثه اطراف ریشه دندان شما را صاف می کند تا از تجمع بیشتر باکتری ها جلوگیری کند.

عمل جراحی

در صورتی که بیماری شدید لثه مانند پریودنتیت دارید معمولا متخصص یا جراح لثه توصیه به پیوند یا جراحی فلپ لثه می کند.

عصب کشی دندان

در صورت عفونت ریشه دندان بهترین روش عصب کشی دندان اکسپوز شده و تخلیه اتاق پالپ عفونی است.

۳. توقف اکسپوز ریشه با کنترل دندان قروچه (براکسیسم)

درمان دندان قروچه به علت و نوع آن بستگی دارد. اگر در طول روز دندان های خود را به هم فشار می دهید و آن ها را روی هم می سابید، همین که خطرات و عوارض دندان قروچه را بشناسید برای درمان و ترک این عادت خطرناک کافی است. البته اگر عادت به دندان قروچه در خواب دارید بهتر است از دکتر دندانپزشک بخواهید برای شما محافظ دندان قروچه در خواب (نایت گارد) تجویز کند.

۴. درمان مشکلات ارتودنسی و نامرتبی دندان

مشکلات مربوط به وضعیت نامنظم دندان ها به روش های مختلفی مانند موارد زیر درمان می شوند:

• پلاک فلزی ارتودنسی ثابت
• ارتودنسی متحرک
• اینویزالاین (ارتودنسی نامرئی)
• کشیدن دندان
• عمل جراحی

آیا امکان درمان دندان اکسپوز شده در خانه وجود دارد؟

دندان اکسپوز شده بدون درمان تخصصی دندانپزشکی بهبود پیدا نمی کند. بنابراین درمان خانگی نه تنها مفید نیست بلکه ممکن است باعث صدمات غیر قابل جبران به سلامت دندان و لثه وارد کند.

در صورتی که فکر می کنید دندان شما علائم اکسپوز ریشه را دارد مراجعه به دندانپزشک برای بررسی بهترین روش درمان ضروری است. دندانپزشک بعد از معاینه علائم بیماری لثه که ممکن است عامل تحلیل خط لثه و اکسپوز شدن دندان باشند آنها را درمان می کند و از تشدید علائم بیماری جلوگیری می کند.

روش های پیشگیری از اکسپوز شدن ریشه دندان

برخی از افراد به دلایل ارثی بیشتر در معرض خطر تحلیل خط لثه هستند. با اینکه امکان تغییر عوامل ژنتیکی وجود ندارد، روش هایی برای کاهش عقب رفت خط لثه و احتمال اکسپوز ریشه وجود دارد.

۳ عامل اصلی عقب رفتگی لثه شامل مصرف سیگار، تجمع پلاک باکتری دندان (جرم و تارتار) و شیوه غلط مسواک هستند. طبق تحقیق دانشمندان:

• نزدیک به ۴۴.۱٪ از افرادی که تحلیل خط لثه داشتند پلاک دندان دارند.
• حدود ۴۲.۷٪ به شیوه درست مسواک نمی زدند یا از مسواک نامناسب استفاده می کردند.
• ۷.۱٪ از افراد نیز اعتیاد به سیگار یا تنباکو جویدنی داشتند.

خلاصه و توصیه دندانپزشکان ایران برای جلوگیری از اکسپوز ریشه دندان

معمولا علت اصلی تحلیل لثه و اکسپوز شدن ریشه دندان، عفونت و بیماری لثه است. حتی در صورت رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان احتمال اکسپوز ریشه به دلیل عوامل ژنتیکی وجود دارد. بنابراین برای درمان و جلوگیری از پیشرفت تحلیل خط لثه لازم است:

• منظم به دندانپزشک مراجعه کنید و در صورت لزوم سالی ۱ تا ۲ بار جرمگیری دندان انجام دهید.
• روزی دو بار مسواک بزنید (با مسواک متوسط یا نرم) و حداقل یکبار نخ دندان بکشید.
• برای جلوگیری از آسیب به لثه محکم مسواک نزنید یا مدت طولانی از مسواک هارد استفاده نکنید.
• دندان قروچه نکنید. در صورت لزوم می توانید از نایت گارد هنگام خواب استفاده کنید.

اگر حساسیت لثه یا درد دندان دارید بهتر است به متخصص (جراح لثه) یا بهترین دندانپزشک  در شیراز، تهران یا شهر خود مراجعه کنید چون امکان درمان عقب روی خط لثه در خانه وجود ندارد.

منبع: مقالات دندانپزشکی HealthLine و SereneDentalCare