پلاک دندان چیست و چه عوارض خطرناکی دارد؟

پلاک دندان لایه ای چسبناک از باکتری هاست که روی دندان های ما تشکیل می شود. همه افراد دچار پلاک دندانی می شوند اما با استفاده منظم مسواک و نخ دندان دو بار در روز این لایه باکتری از سطح دندان ها تمیز می شود.

در صورت عدم رعایت بهداشت دهان به مدت طولانی و از بین نرفتن باکتری های مضر روی دندان، احتمال ایجاد جرم (تارتار) و بروز عوارض پلاک دندان افزایش می یابد. در این مقاله دندانپزشکان ایران با پلاک دندان و عوارض آن آشنا شوید.

از عوارض پلاک باکتری می توان به پوسیدگی و سایر بیماری های دهان و دندان مانند التهاب لثه (ژنژیویت) اشاره کرد.

پلاک دندان چیست؟

همیشه هر موقع که غذا و نوشیدنی می خوریم، یک لایه نازک و چسبناک باکتری روی دندان های ما ایجاد می شود. به این لایه باکتری پلاک دندان می گویند که همه آن را دارند و کاملا طبیعی است.

اما در صورتی که این لایه باکتری به طور منظم با مسواک و نخ دندان پاکسازی نشود به مرور رسوب می کند و محکم می شود. بنابراین عوارض پلاک دندان برای مدت طولانی نه تنها باعث ایجاد لایه ای زرد می شود که با مسواک تمیز نمی شود، بلکه می تواند علت پوسیدگی، انواع بیماری لثه و مشکلات خطرناکتری مانند آبسه دندان باشد.

برای معاینه و پیشگیری از خرابی هر چه سریعتر از بهترین دندانپزشک در شیراز نوبت آنلاین بگیرید.

جنس پلاک دندان چیست و چرا تشکیل می شود؟

جنس پلاک دندان ترکیبی از ذرات باقی مانده غذا، بزاق دهان و باکتری ها است. زمانی که ما غذا می خوریم باکتری هایی که داخل دهان زندگی می کنند از این غذا ها (مثل قند و کربوهیدرات ها) تغذیه می کنند. در طی این روند باکتری ها اسید ترشح می کنند که با مولکول های غذا ترکیب می شوند و لایه ای چسبناک روی دندان باقی می گذارند که پلاک دندان نام دارد.

تشخیص ظاهری پلاک دندان

در شرایط آزمایشگاهی، پلاک کاملا بدون رنگ است. اما در واقعیت چون مواد غذایی نیز به پلاک می چسبند پلاک باعث تغییر رنگ دندان می شود و لایه ای مایل به رنگ زرد روی سطح دندان ایجاد می کند.

پلاک دندان همچنین باعث می شود دندان از نظر ظاهری یا لمس کمی زبر شود. اگر زبانتان را روی دندانی که پلاک دارد بکشید احتمالا زبری آن را به خوبی احساس کنید.

لکه های سفید روی دندان نشانه چیست؟ + علت ها و درمان

تفاوت پلاک دندان با جرم (تارتار) چیست؟

جرم دندان یا تارتار نوعی پلاک دندان است که سخت و محکم شده است. اگر به خوبی از دندان‌هایتان مراقبت نکنید و منظم مسواک و نخ دندان نکشید پلاک دندانی تبدیل به تارتار می شود.

جرم دندان یا تارتار با مسواک یا نخ دندان از بین نمی رود و فقط دندانپزشک می تواند آن را پاکسازی یا اصطلاحا جرم گیری کند. ممکن است برخی از افراد تارتار یا جرم را با نام تجمع یا رسوب کلسیم روی دندان بشناسند.

برای پیشگیری از پوسیدگی هر چند وقت یکبار جرم گیری دندان کنیم؟

چه موادی باعث تغییر رنگ دندان و جرم می شوند؟

در ابتدا تارتار رنگ سفید یا مایل به زرد دارد اما به مرور زمان رنگ مواد غذایی که مصرف می‌کنید را به خود می گیرد و لکه جرم قهوه ای یا سیاه روی دندان ایجاد می کند. برخی از مواد غذایی که باعث می شوند پلاک دندان و تارتار تیره تر شوند:

• قهوه
• چایی
• شراب قرمز
• دود سیگار
• تنباکو جویدنی

اگر دندان هایتان لکه های زرد و قهوه ای دارد برای جرم گیری دندان در شیراز نوبت غیرحضوری بگیرید.

پلاک دندان چه عوارض خطرناکی دارد؟

• پوسیدگی دندان
• ژنژیویت و سایر بیماری های لثه
• بوی بد دهان
• عفونت دندان (آبسه دندان)
• و در موارد خاص یا شدید لق شدن و افتادن دندان

اگر بهداشت دهان را به خوبی رعایت نکنید پلاک سفت و محکم می شود (تارتار یا جرم) که به راحتی از بین نمی رود. اما خیلی نگران نباشید چون دندانپزشک با تجهیزات و مواد مخصوص می تواند تا حد مطلوبی جرم و پلاک دندانی را برطرف کند.

آیا می دانستید ایمپلنت دندان نیز جرم می گیرد؟

جرمگیری ایمپلنت دندان: پیشگیری از بیماری لثه و پری ایمپلنتیت

از بین بردن پلاک دندان و جلوگیری از پوسیدگی

بهترین راه برای از بین بردن پلاک دندان، رعایت بهداشت دهان و دندان به صورت دائم و دقیق است. بنابراین باید:

۱. برای جلوگیری از پوسیدگی و ایجاد پلاک دندانی مسواک بزنید:

حداقل دو بار در روز به مدت دو دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید دندان‌های خود را مسواک بزنید. حتما به تمام سطوح دندان‌ها، از جمله پشت و جلو یا خط لثه توجه کنید.

۲. به طور منظم نخ دندان بکشید تا دچار پوسیدگی نشوید:

حداقل یک بار در روز از نخ دندان برای تمیز کردن فاصله بین دندان‌ها استفاده کنید. نخ دندان به دسترسی به بخش هایی از دهان که با مسواک تمیز نمی شوند کمک می کند و پلاک و ذرات غذا را از بین می‌برد.

۳. از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید:

علاوه بر مسواک و نخ دندان، استفاده از دهانشویه حاوی فلوراید نیز به کاهش پلاک و باکتری های دهان کمک می کند.

علاوه بر موارد ذکر شده، موارد زیر نیز می‌توانند در کنترل پلاک دندان موثر باشند:

• مراجعه منظم به دندانپزشک: برای معاینه‌های دوره‌ای و جرم‌گیری تخصصی دندان، هر ۶ ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید.
• آدامس بدون قند: جویدن آدامس بدون قند بعد از غذا می‌تواند به افزایش تولید بزاق دهان و تنظیم pH دهان کمک کند.
• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای با قند و نشاسته کم می‌تواند باعث کاهش میزان رشد باکتری‌های دهان و تشکیل پلاک شود.

چرا نباید آبسه دندان را با نشاسته درمان کنیم؟ ۸ روش خانگی علمی

از بین بردن پلاک دندان توسط دندانپزشک چطور انجام می‌شود؟

جرم گیری دندان برای از بین بردن پلاک دندان:

شما می توانید زمانی که برای چکاپ دوره ای به دندانپزشک مراجعه می کنید درخواست جرمگیری دندان کنید. دندانپزشک با استفاده از تجهیزات مخصوص پلاک و تارتار را از سطح دندان های شما پاکسازی می کند. دکتر همچنین ممکن است به شما روش یا توصیه های زیر را ارائه دهد:

فیشور سیلانت

یکی از روش های جلوگیری از ایجاد پلاک دندان و پوسیدگی فیشور سیلانت است. ماده فیشور سیلانت حفره های سطح رویی دندان که برای جویدن غذا استفاده می شود را می پوشاند تا باکتری به آن نفوذ نکند.

• درمان خشکی دهان با درمان هایی که میزان ترشح بزاق را تنظیم می کنند.
• فلوراید تراپی برای جلوگیری از رشد باکتری هایی که باعث پلاک دندان می شوند برای پیشگیری از پوسیدگی دندان
• استفاده از خمیر دندان و دهانشویه حاوی فلوراید یا با خاصیت آنتی باکتری

پلاک دندان ارتودنسی

همه ما درباره اهمیت مسواک زدن و نقش آن در جلوگیری از ایجاد پلاک دندان و پوسیدگی می دانیم. برای رعایت بهداشت دهان و دندان لازم است حداقل دو بار در روز مسواک و یک بار هم نخ دندان بزنیم. اما برای کسانی که ارتودنسی دندان دارند مسواک زدن پیچیدگی و اهمیت بیشتری دارد.

یکی از راه ها استفاده از ارتودنسی با پلاک متحرک مانند ارتودنسی نامرئی با الاینر شفاف (Invisalign) است.

اهمیت رعایت بهداشت در طول درمان ارتودنسی

می دانید اگر دهان خود را به خوبی تمیز نکنید و ذرات غذا پشت سیم های ارتودنسی گیر کنند چه اتفاقی می افتد؟ نه تنها ممکن است غذا فاسد شود و باعث بوی بد دهان شود، احتمال رسوب پلاک دندان و پوسیدگی نیز به شدت افزایش پیدا می کند. به همین دلیل ممکن است حتی به دفعات مسواک بزنید و از دهانشویه استفاده کنید اما هنوز دچار بوی بد دهان (هالیتوز) باشید.

به همین دلیل گاهی لازم است ضمن مسواک و نخ دندان، از دستگاه واترپیک و مسواک بین دندانی (مسواک ارتودنسی) استفاده کنید.

در صورت عدم رعایت بهداشت مناسب دهان ارتودنسی ثابت احتمال پوسیدگی و ایجاد پلاک دندانی را بالا می برد. علاوه بر این ممکن است پلاک دندانی بعد از ارتودنسی باعث ایجاد لکه روی دندان های شما شود.

به همین دلیل بهتر است برای جلوگیری از لک و پلاک دندان زمان بیشتری را برای بهداشت دهان در طور درمان ارتودنسی اختصاص دهید یا برای جرم گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.

جلوگیری از تشکیل پلاک دندان در زمان ارتودنسی

در طول درمان ارتودنسی، به دلیل وجود براکت‌ها و سیم‌های ارتودنسی، تمیز کردن کامل دندان‌ها و رعایت بهداشت دهان و دندان ممکن است دشوارتر شود. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش تجمع پلاک دندان و ایجاد جرم گردد. بنابراین، افرادی که تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند، باید با دقت و وسواس بیشتری به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهند.

نکات مهم برای رعایت بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی:

• از مسواک مخصوص ارتودنسی که دارای برس‌های نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتری است، استفاده کنید.
• علاوه بر مسواک زدن، از برس‌های بین دندانی و نخ دندان مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن فضای بین براکت‌ها و زیر سیم‌ها استفاده کنید.
• استفاده از دهانشویه‌های فلوراید و محلول‌های شستشوی دهان برای پاکسازی بهتر دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی
• مراجعه و مشورت با دندانپزشک در مورد روش‌های مناسب تمیز کردن دندان‌ها و دهان

پلاک دندان بعد از ارتودنسی

پس از اتمام درمان ارتودنسی و برداشتن براکت‌ها، همچنان احتمال تجمع پلاک دندان در اطراف محل براکت‌ها و زیر لثه وجود دارد. بنابراین، در این دوران نیز رعایت بهداشت دهان و دندان همچنان اهمیت ویژه‌ای دارد.

برای جلوگیری از تجمع پلاک دندان بعد از ارتودنسی، موارد زیر را رعایت کنید:

• استفاده از مسواک و نخ دندان به طور منظم و با دقت
• شستشوی دهان با دهانشویه حاوی فلوراید
• برای اطمینان از پاکسازی کامل دندان‌ها، به طور مرتب هر ۶ ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید.

پلاک دندان مصنوعی

افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند، نیز باید به تمیز کردن آن و جلوگیری از تجمع پلاک دندان بر روی آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. پلاک دندان روی دندان مصنوعی می‌تواند منجر به

• ایجاد بوی بد دهان
• عفونت قارچی
• درد، التهاب و زخم یا عفونت لثه شود.

چطور دندان مصنوعی و پلاک باکتری آن را تمیز کنیم؟

برای تمیز کردن صحیح دندان مصنوعی، نکات زیر را رعایت کنید:

1. بعد از هر وعده غذایی، دندان مصنوعی را با مسواک نرم و خمیر دندان مخصوص دندان مصنوعی تمیز کنید.
2. حداقل یک بار در روز، دندان مصنوعی را به مدت ۳۰ دقیقه در محلول ضدعفونی کننده دندان مصنوعی قرار دهید. از دندانپزشک خود در مورد نوع مناسب محلول ضدعفونی کننده و نحوه استفاده از آن راهنمایی بگیرید.
3. هر شب، قبل از خواب، دهان خود را با مسواک نرم و خمیر دندان معمولی تمیز کنید.
4. برای شستشوی دندان مصنوعی، از آب داغ استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث تغییر شکل آن شود.
5. به طور مرتب دندان مصنوعی خود را توسط دندانپزشک چک کنید تا از سلامت دهان و دندان مصنوعی خود اطمینان حاصل کنید.

لازم است بدانید افراد سالمند سیستم ایمنی ضعیف تری دارند بنابراین بیشتر مستعد بیماری های دهان و دندان هستند. این افراد در صورت عدم رعایت بهداشت مناسب ممکن است مبتلا به برفک دهان شوند.

برفک دهان چیست + علت علائم و درمان در کودکان و بزرگسالان

توصیه دندانپزشکان ایران درباره عوارض عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان و عدم توجه به از بین بردن پلاک دندانی، می تواند منجر به بروز مشکلات جدی برای سلامتی دهان و دندان گردد. برخی از این عوارض عبارتند از:

• پوسیدگی دندان: پلاک دندان، حاوی باکتری‌هایی است که از قند موجود در غذا تغذیه می‌کنند. این باکتری‌ها اسید تولید می‌کنند که به مرور زمان مینه‌ی دندان را ضعیف کرده و منجر به پوسیدگی دندان می‌شود.
• بیماری لثه: تجمع پلاک در خط لثه، می‌تواند باعث التهاب لثه (ژنژیویت) شود. در صورت عدم درمان، التهاب لثه می‌تواند به بیماری پریودنتال (بیماری لثه پیشرفته) منجر شود که در نهایت می‌تواند منجر به تحلیل لثه، لق شدن دندان‌ها و حتی از دست دادن دندان‌ها منجر شود.
• بوی بد دهان (هالیتوزیس): باکتری‌های موجود در پلاک، اسید و مواد بدبو تولید کنند که گاهی علت بوی بد دهان است.
• مشکلات سلامتی عمومی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که بین بیماری‌های دهان و دندان و برخی از بیماری‌های عمومی مانند بیماری‌های قلبی، دیابت و زایمان زودرس ارتباط وجود دارد.

منبع مقالات روز دندانپزشکی درباره پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه

از MyCleveland و MNT