کاربرد و انواع اتوکلاو دندانپزشکی: اهمیت استریلیزاسیون تجهیزات

اتوکلاو (Autoclave) یکی از مهمترین تجهیزات هر کلینیک دندانپزشکی است که برای ضد عفونی و استریلیزه کردن تجهیزات بکار می رود. دستگاه اتوکلاو یک محفظه فلزی با دیواره ضخیم و بدون منفذ دارد که استریلیزاسیون (sterilization) با بخار آب تحت فشار و دمای بسیار زیاد انجام می دهد. با این دستگاه، دندانپزشک و بیمار می توانند از حداکثر میزان ضد عفونی و میکروب زدایی از تمام تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی اطمینان حاصل کنند.

استریل کردن ابزار برای تضمین ایمنی و سلامت بیمار و دکتر برای جلوگیری از بیماری های عفونی بسیار ضروری است. با توجه به اهمیت اتوکلاو در دندانپزشکی، در این مقاله دندانپزشکان ایران بهترین انواع اتوکلاو و کاربرد آن برای استریلیزاسیون تجهیزات را بررسی می کنیم.

اتوکلاو دندانپزشکی چیست و چه عملکردی دارد؟

عملکرد و کاربرد اصلی اتوکلاو، پاکسازی باکتری و هاگ قارچ هایی است که روی ابزارهای دندانپزشکی قرار دارند. این کار با خنثی سازی پروتئین های میکروب و در نتیجه جلوگیری از انتقال هر نوع آلودگی و عفونت انجام می شود. دندانپزشکان از این دستگاه برای استریلیزاسیون تجهیزات و ابزاری که به طور روزمره استفاده دارند مانند پنس و سوند اندو و سایر ابزار چند بار مصرف استفاده می کنند.

برای اطمینان از استریل بودن تجهیزات به دندانپزشک خوب در شیراز مراجعه کنید.

انواع دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی: چند نوع و کاربرد هر کلاس

مدل ها و انواع مختلفی از اتوکلاو دندانپزشکی در بازار وجود دارد که با توجه به نحوه و قابلیت استریل وسایل در دسته های زیر قرار می گیرند. انواع بر اساس اندازه شامل:

• اتوکلاو بزرگ صنعتی (ایستاده): این نوع دستگاه استریل بیمارستان ها، مراکز بهداشتی بزرگ و شلوغ و … کاربرد دارد.
• اتوکلاو کوچک رومیزی: که مناسب اغلب کلینیک های دندانپزشکی با حجم کاری متوسط است.

انواع اتوکلاو کوچک دندانپزشکی از نظر کلاس و توانایی استرایلیزاسیون انواع ابزار و تجهیزات:

1. کلاس N
2. دستگاه کلاس S
3. و اتوکلاو کلاس B

مرتبط با تجهیزات دندانپزشکی: انواع فرز دندانپزشکی از نظر جنس، شکل سری و شنک

در ادامه خصوصیات و بهترین نوع دستگاه استریلیزاسیون کوچک رومیزی برای کلینیک دندانپزشکی را بررسی می کنیم:

۱. دستگاه اتوکلاو کلاس N

این نوع دستگاه اتوکلاو کوچک است و فقط برای استریل ابزار ساده و صاف مانند اسکالپل (تیغ جراحی) کاربرد دارد. استفاده از نوع کلاس N برای دندانپزشکی توصیه نمی شود چون این دستگاه به خوبی ابزار زیر را استریل نمی کند:

• تجهیزات دندانپزشکی که حفره یا لوله دارند
• وسایلی که متخلخل هستند یا منافذ زیادی دارند
• تجهیزات پارچه ای و بسته بندی شده

۲. اتوکلاو کلاس S:

دستگاه های کلاس S عملکرد کاملتری نسبت به انواع کلاس N انجام می دهد، اما همچنان برای ضد عفونی تجهیزات پارچه ای کارایی لازم را ندارد. به همین دلیل اتوکلاوهای کلاس S، برای تمام ابزاری که در دندانپزشکی بکار می روند توصیه نمی شوند.

۳. اتوکلاو کلاس B:

اتوکلاو های سری B برای استریل کردن همه انواع ابزار دندانپزشکی مناسب هستند، مانند:

• وسایل بسته بندی شده
• منسوجات و پارچه ها
• تجهیزاتی که لوله تو خالی (cannula) یا پر از حفره یا سطح برجسته دارند
• ابزار با سطح لایه لایه و دارای منافذ متعدد.

دانش تجهیزات دندانپزشکی: سرجیکال گاید چیست؟ مزایا و انواع راهنمای جراحی ایمپلنت دندان

بهترین کلاس دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی کدام است؟

طبق توصیه استاندارد ها و توصیه های بهداشتی بین المللی، اتوکلاو کلاس B بهترین دستگاه برای استریلیزاسیون تجهیزات در کلینیک های دندانپزشکی است. اما هنگام انتخاب اتوکلاو برای کلینیک دندانپزشکی خود چه خصوصیات و نکاتی را باید در نظر بگیریم؟

اهداف و اهمیت استریلیزاسیون در دندانپزشکی

در مرحله اول، هدف از استریلیزاسیون و ضدعفونی تجهیزات استفاده مجدد از آنها بدون خطر سرایت عفونت و بیماری به مراجعین یا خود دکتر دندانپزشک است. از آنجا که تمام میکروب ها بخاطر فشار و حرارت بالا دستگاه نابود می شوند، استریلیزاسیون و ضد عفونی با دستگاه مانند این است که دکمه ریست این ابزار را بزنید یا انگار آنها را به صورت استریل تازه خریده باشید.

پاکسازی و استریل محیط نگهداری تجهیزات و ابزار دندانپزشکی

استریلیزاسیون با دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی هدف و اهمیت دیگری نیز دارد. اگر بلافاصله قصد استفاده مجدد از تجهیزات را ندارید، ممکن است استریل کردن کافی نباشد. بلکه باید جلوگیری از آلوده شدن محیط نگهداری وسایل و سایر ابزار ها را نیز در نظر بگیریم. بنابراین، هدف مهم دیگر استریلیزاسیون با Autoclave، (اگر ابزار فورا استفاده نشود) ایزوله سازی وسایل استریل و ضدعفونی شده از میکروب های خارجی و جلوگیری از ورود رطوبت است.

بنابراین دکتر یا دستیار دندانپزشک با استریل بعد از استفاده مطمئن می شود محیط مناسب برای رشد باکتری و قارچ ایجاد نمی شود. در نتیجه احتمال انتشار میکروب یا آلودگی مجدد نیز وجود نخواهد داشت. معمولا برای این کار وسایلی که باید داخل دستگاه ضد عفونی شوند داخل کاغذ یا کیسه اتوکلاو قرار می گیرند.

نکات مهم انتخاب بهترین دستگاه استریل کلینیک دندانپزشکی

تصمیم گیری درباره خرید دستگاه اتوکلاو برای کلینیک دندانپزشکی چندان ساده نیست، زیرا انواع مختلفی از مدل ها و برندها با ویژگی های منحصر به فرد در بازار وجود دارند. باید به خاطر داشته باشید که به لطف اتوکلاو و روش انتقال حرارت با بخار، دندانپزشکان و سایر متخصصان حوزه بهداشت می توانند استریلیزاسیون و ضدعفونی کامل و موثر انجام دهند.

کلاس دستگاه و قابلیت ضد عفونی تمام تجهیزات

اولین نکته ای که درباره انتخاب بهترین دستگاه اتوکلاو کوچک دندانپزشکی باید در نظر بگیرید این است که در بین انواع مختلف، تنها اتوکلاو کلاس B برای کلینیک های دندانپزشکی توصیه می شوند. چون این کلاس توانایی استریل کردن کامل و ایمن همه ابزار هایی که روزانه استفاده می کنید را دارد.

در مرحله بعد، توصیه می کنیم با توجه به تجهیزاتی که بیشترین استفاده را دارید و حجم داخلی مورد نیاز دندانپزشکان مطب، دستگاهی با ویژگی های متناسب را از نوع کلاس B برای کلینیک خود تهیه کنید.

حجم دستگاه: سرعت و تعداد چرخه (سایکل) استریلیزاسیون

یکی از نکات کلیدی که باید به آن توجه کنید حجم داخلی محفظه اتوکلاو برای بزرگترین ابزار و در نظر گرفتن تعداد وسایلی است که در هر چرخه باید استریل کنید. بنابراین گاهی انتخاب دستگاه بزرگتر کمک می کند تعداد چرخه های استریلیزاسیون و متعاقبا زمان انتظار برای خودتان و مراجعین را کاهش دهید.

همچنین باید به نکات زیر نیز دقت کنید:

• سیستم های ایمنی (مثل سیستم تشخیص نشتی بخار، قطع خودکار و سیستم قفل درب)
• زمان مورد نیاز برای انجام هر سیکل سترون سازی (استریل کردن)

به دانش دندانپزشکی علاقه دارید؟ نکاتی در مورد انواع پوزیشن بیمار روی یونیت دندانپزشکی بدانید.

نحوه عملکرد و مراحل استفاده اتوکلاو دندانپزشکی

معمولا مراحل بکارگیری اتوکلاو و استریلیزاسیون روند ثابت زیر را دارد:

1. بارگیری: به قرار دادن تجهیزات در دستگاه اصطلاحا لود یا بارگیری می گویند. در این مرحله ابزار و وسایل دندانپزشکی که نیاز به استریل شدن دارند را داخل محفظه مخصوص دستگاه قرار دهید.
2. خلاء اولیه (مخصوص اتوکلاو کلاس B)
3. تولید بخار آب با دمای بالا در محفظه اصلی
4. استریلیزاسیون: بخار آب داغ وارد تمام سطوح و منافذ ابزار و وسایل می شود و میکروب ها را از بین می‌برد. مدت زمان استریلیزاسیون به برند دستگاه اتوکلاو و حجم وسایل بستگی دارد.
5. مرحله خشک کن: از بین بردن احتمال عفونت و آلودگی با حذف فضای مناسب رشد باکتری و قارچ
6. تخلیه وسایل استریل شده را از دستگاه خارج کنید و در محیطی مناسب (خشک و ایزوله) قرار دهید.

منبع: مقالات دستگاه ها و تجهیزات دندانپزشکی از Tuttnaur و Kalestein