
زایلیتول چیست و چه اثری روی دندان دارد؟ مزایا و خطرات زایلتول

قند و شکر افزودنی دشمن دندان ها و عامل اصلی پوسیدگی و ایجاد پلاک است. زایلیتول یک قند طبیعی و بهترین جایگزین شکر ساکاروز است که نه تنها مضرات آن مانند دیابت و خرابی دندان را ندارد بلکه فوایدی برای سلامت دندان به همراه دارد. در این مقاله دندانپزشکان ایران درباره زایلتول، کاربرد، مزایا و عوارض مصرف آن صحبت می کنیم.
زایلیتول (Xylitol) چیست؟
زایلیتول نوعی قند (کربوهیدرات) است که به طور طبیعی در انواع مختلفی از میوه ها و درخت توس وجود دارد. این ماده ساختار شیمیایی خاصی دارد که در دسته «قند الکل» قرار می گیرد. اما با اینکه شیرین است مضرات شکر مانند افزایش قند خون را ندارد و برعکس الکل اتانول باعث مستی نیز نمی شود.
مزایایی زایلیتول برای دندان و سلامت بدن: چرا زایلتول مصرف کنیم؟
زایلیتول یک قند طبیعی بدون شکر است که به برخی غذاها و محصولات بهداشت دهان و دندان مانند آدامس و خمیر دندان افزوده می شود. این قند به اندازه شکر شیرین است اما تقریبا نصف آن کالری دارد (حدود ۴۰٪ کمتر) بنابراین از چاقی و افزایش وزن جلوگیری می کند.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از زایلیتول به عنوان جایگزین قند ساکاروز استفاده می کنند. علاوه بر این سطح قند خون و انسولین بعد از مصرف زایلتول تقریبا ثابت است (۷ واحد افزایش شاخص قند خونی) در حالی که همین میزان قند معمولی شاخص قند خون (GI) را تا ۷۰ واحد بالا می برد. مزیت دیگری که زایلیتول دارد این است که کالری کمتر دارد و همچنین با سرعت کمتری جذب می شود.
با وجود مزایای بسیار زایلتول جایگزین عادات بهداشت دهان نیست.
برای معاینه و درمان بیماری و پوسیدگی دندان حتما به بهترین دندانپزشک در شیراز مراجعه کنید.
مزایای زایلتول برای دهان و دندان: آدامس و خمیردندان زایلیتول
زایلیتول از نظر طعم و شیرینی شباهت زیادی به قند دارد. اما برخلاف قند، باکتری های دهان نمی توانند از زایلیتول به عنوان منبع انرژی استفاده کنند، بنابراین این قند طبیعی به جلوگیری از پوسیدگی دندان و ایجاد پلاک کمک می کند. این ویژگی باعث می شود زایلیتول ماده ای ارزشمند برای سلامت دندان باشد.
برخی از انواع آدامس یا محصولات بهداشتی مراقبت از دهان و دندان مثل دهانشویه و خمیر دندان حاوی زایلیتول نیز تولید می شوند. به طور کلی مزایای این محصولات شامل:
- افزایش ترشح بزاق: بزاق دهان خاصیت ضد باکتری دارد و اسید غذا و باکتری را خنثی می کند.
- کاهش پلاک دندان: باکتری های دهان قند غذاها را مصرف و اسید تولید می کنند. این اسید مینای دندان را خراب می کند و همچنین باعث ایجاد پلاک باکتری می شود. آدامس زایلیتول با مهار رشد باکتری های دهان، به کاهش تشکیل پلاک دندان و آسیب به مینا کمک می کند.
- رفع خشکی دهان: خشکی دهان می تواند منجر به بوی بد دهان و افزایش خطر پوسیدگی دندان شود. زایلیتول به تحریک ترشح بزاق کمک کرده و خشکی دهان را برطرف می کند.
- دهان و نفس خوشبو و تازه: این قند طبیعی باکتری های عامل بوی بد دهان را از بین می برد.
- تقویت مینای دندان
۱. آدامس زایلیتول
آدامس حاوی زایلیتول از اصلی ترین کاربردهای این قند طبیعی در تولید محصولات دندانپزشکی است. جویدن آدامس زایلیتول – مخصوصا بعد از غذا – فواید متعددی برای سلامت دهان و دندان دارد. به شکلی که به آن آدامس دندانپزشکی نیز می گویند.
مزایای آدامس: آیا جویدن آدامس از پوسیدگی دندان جلوگیری میکند؟
۲. کاربرد درمانی زایلیتول برای دندان
علاوه بر آدامس، زایلیتول در محصولات مختلف دیگری از جمله خمیر دندان، قرص جویدنی، شکلات و آبنبات یا شربت سرفه نیز وجود دارد. استفاده از این محصولات می تواند به بهبود بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از مشکلات دندان کمک کند.
۳. کاهش بیماری های لثه
برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف زایلیتول می تواند خطر ابتلا به بیماری های لثه مانند التهاب لثه (ژنژیویت یا gingivitis) را کاهش دهد. البته باید مراقب موارد نادر حساسیت به این ماده باشید که باعث عوارضی مانند احساس سوزش دهان و در موارد شدید تحلیل لثه می شود.
سایر مزایا و کاربرد درمانی
دانشمندان معتقدند استفاده از زایلیتول برای جلوگیری از عفونت گوش میانی در کودکان مبتلا به درد گوش مکرر (اوتیت میانی) و همچنین درمان عفونت سینوس (سینوزیت) مفید و موثر است. این قند نقش مهمی در مهار رشد باکتری های مضر دهان مانند استرپتوکوک موتانس دارد.
هنوز دوز مشخصی زایلیتول برای درمان هیچ کدام از این بیماری ها و مشکلات دهان و دندان توصیه نشده است. کیفیت و مواد فعال در آدامس، خمیر دندان یا دهانشویه زایلیتول قطعا عامل مهمی است که به طور کلی در هر محصول و با توجه به شرکت سازنده متفاوت است.
خطرات و مضرات زایلیتول چیست؟
به طور کلی مصرف زایلیتول کاملا بی خطر است، به خصوص اگر در مقادیر کم موجود در خوراکی ها، آدامس و خمیردندان مصرف شود. سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) زایلتول را به عنوان یک افزودنی غذایی یا شیرین کننده ایمن تایید کرده است.
عوارض مصرف زایلیتول
مصرف مقدار زیادی زایلتول مانند ۳۰ تا ۴۰ گرم در روز ممکن است برای برخی افراد باعث بروز عوارض گوارشی مانند برون روی (اسهال) یا نفخ شود. بنابراین توصیه می شود اگر از آن به عنوان جایگزین شکر (قند ساکاروز) استفاده می کنید مصرف خود را به تدریج افزایش دهید.
خطرات برای سلامتی انسان و حیوانات:
از آنجا که هنوز اطلاعات کافی در مورد عوارض مصرف زایلتول در دوران حاملگی یا شیردهی وجود ندارد بهتر است زنان باردار از این قند برای مصارف دارویی خودداری کنند.
اگر حیوان خانگی دارید دقت کنید که زایلیتول حتی در دوز پایین برای سگ ها سمی است و باعث عوارض خطرناک مانند افت شدید قند خون و نارسایی اعضا می شود. البته جالب است بدانید این قند برای گربه ها سمی نیست و خطری آنها را تایید نمی کند.
زایلیتول را از کجا تهیه کنیم؟
شما می توانید به جای قند و شکر معمولی، شکر زایلیتول بخرید و از آن برای مصرف روزانه یا پخت غذا استفاده کنید. علاوه بر این محصولات متنوع حاوی زایلتول در داروخانه ها، سوپرمارکت و فروشگاه های آنلاین در دسترس هستند. لازم است موقع خرید محصولات حاوی زایلیتول نکات زیر را در نظر بگیرید:
- برند معتبر: از برندهای معتبر و شناخته شده برای خرید محصولات استفاده کنید.
- درصد زایلتول: مطمئن شوید محصول حاوی درصد مناسبی از این قند طبیعی باشد تا از تاثیر مثبت آن بر سلامت دندان بهرهمند شوید.
- نوع محصول: بر اساس نوع نیاز و سلیقه شخصی، می توانید از انواع محصولات حاوی زایلیتول مانند شکر، آدامس، خمیر دندان، دهانشویه و … انتخاب کنید.
مروری کوتاه و توصیه دندانپزشکان ایران
فراموش نکنید که با وجود فواید متعدد، مصرف شکر یا آدامس زایلیتول هرگز جایگزین عادات بهداشت دهان و دندان نیست. بنابراین برای دندان هایی سالم و لبخندی زیبا، توصیه می کنیم بهطور منظم مسواک و نخ دندان بزنید و هر ۶ ماه یک بار به دندانپزشک مراجعه کنید. شما می توانید با ما در دندانپزشکان ایران از بهترین متخصصان دندانپزشکی در شیراز، تهران یا شهر خود به صورت آنلاین نوبت ویزیت بگیرید.
منبع مقالات روز دندانپزشکی جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری های دهان از: HealthLine و WebMD