علت قفل شدن فک چیست؟ ۸ علت + درمان خانگی و پزشکی تریسموس

قفل شدن فک یا تریسموس عارضه ای دردناک است که باعث میشود نتوانیم دهان را کامل باز کنیم. اصلی ترین علامت قفل شدن فک این است که نمیتوانید دهان خود را بیشتر از عرض ۲ انگشت (۳.۵ سانت) باز کنید یا دهان را کامل ببندید (با دندانهای روی هم).

از آنجا که این عارضه میتواند باعث مشکلات تغذیه، بهداشت دهان یا اختلال گفتاری شود ممکن است خطرناک باشد و باید فورا درمان شود. در این مطلب دندانپزشکان ایران ما با اصلی ترین علت های قفل شدن دهان (مخصوصا بعد درمان دندانپزشکی) و انواع درمان خانگی و تخصصی آشنا میشویم.

قفل شدن فک یا تریسموس (Trismus) چیست؟

زمانی که فک پایین در وضعیت خاصی قفل شود و کامل باز یا بسته نشود اصطلاحا میگوییم فک قفل شده. قفل شدن فک عارضه‌ای نسبتا متداول است که لزوما به دلیل بیماری نادر کزاز رخ نمیدهد. فک ممکن است به علتهای مختلفی مثل ضربه، بیماری مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ)، عفونت فک یا حتی عوارض دارو قفل شود. بنابراین درمان معمولا توسط پزشک و مطابق با علت اصلی مشخص میشود.

دهان معمولا در یکی از دو وضعیت زیر گیر (قفل) میکند:

1. قفل شدن دهان در وضعیت باز – در وضعیت باز دهات کامل بسته نمیشود بنابراین دندانها به هم نمیرسند.
2. قفل شدن در وضعیت بسته – در این وضعیت دهان را نمیتوانید بیشتر از عرض ۲ انگشت (۴ سانت) باز نمیشود.

همه عواملی که باعث اختلال یا کج شدن مفصل گیجگاهی فک (TMJ) شوند ممکن است باعث قفل شدن فک شوند.

علائم تریسموس

اصلی ترین و بارزترین علامت تریسموس یا قفل شدن فک ناتوانی در باز کردن دهان بیشتر از ۳۵ میلی متر یا به اندازه کمتر عرض ۳ انگشت است. برای تشخیص باید به دکتر مراجعه کنید اما شناخت علائم زیر مهم است:

• سنگینی فک از هر دو طرف حس میشود
• معمولا این عارضه ناگهان رخ میدهد و علائم طی چند ساعت شدیدتر میشوند
• دهان نیمه باز میماند و کامل باز یا بسته نمیشود (بخاطر تعداد زیادی عصب و عضلات ناحیه)
• در موارد خاص عفونت دندان: آبسه، تب و ترشح چرک

معمولا افراد قبل از بروز این عارضه دچار صدای تق تق فک، درد موقع حرکت یا استراحت فک و … میشوند. دکتر معمولا برای تشخیص دقیق عکس رادیوگرافی دندان تجویز میکند.

مهمترین علتهای قفل شدن فک چیست؟

معمولا علت اصلی قفل شدن فک، اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و یا کشیدگی (اسپاسم) عضلات فک است. بنابراین این عارضه ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد اما در افرادی که بخاطر ضربه، آرتروز یا TMJ و درمان دندانپزشکی دچار آسیب فک شدند شایعتر است. شایعترین دلایل قفل شدن فک شامل:

• قفل شدن فک بعد از درمانهای دندانپزشکی مثل کشیدن دندان عقل یا عصب کشی
• عفونت شدید دندان و دهان از جمله آبسه
• ماده بیحسی دندانپزشکی و فلج موقت عضلات
• آسیب به مفصل فک که گاهی ناشی از دندان قروچه یا سایش دندانها است
• ناهنجاری فک (مال آکلوژن) و التهاب عضلات فک
• اسپاسم یا کشیدگی عضلات فک
• در رفتگی موقت مفصل گیچگاهی فک (TMJ)
• در موارد نادر تشنج یا بیماری کزاز

سنگین شدن و فک درد بعد درمان دندانپزشکی مثل عصب کشی یا جراحی دندان عقل باید طی چند ساعت بهتر شود. در غیر اینصورت اگر فک سنگین، متورم و قفل شود امکان دارد از نشانه‌های عفونت باشد. اگر بعد درمان دندانپزشکی علائم بجای کاهش شدیدتر شدند فورا به دندانپزشک خوب در شیراز مراجعه کنید.

سایر علتهای شایع تریسموس

• در بین علتهای بالا، ۲ علت اسپاسم عضلانی و دررفتگی مفصل فک موقع خمیازه یا جویدن غذا شایع تر هستند.
• کوفتگی و کشیدگی فک بعد دندانپزشکی یا اثر داروی بیحسی
• دندان قروچه از علتهای اصلی قفل شدن فک در خواب است که ممکن است با استرس و اضطراب است.
• استرس بطور مستقیم و همچنین غیر مستقیم (دندان قروچه، تنش عضلات) میتواند باعث شود فک قفل شود.

درمان قفل شدن فک (خانگی، ورزش و پزشکی)

معمولا درمان قفل شدن فک با داروی شل کننده عضلانی یا ورزش های خانگی مخصوص که به حرکت آسانتر عضلات فک کمک میکنند انجام میشود. فیزیوتراپی و ورزش نقش مهمی در رفع تریسموس دارند که به بهبود انعطاف و کاهش احتمال خشکی فک منجر میشود.

اگر درد شدید دارید یا نمیتوانید دهان خود را باز کنید باید فورا برای تشخیص یا درمان قفل شدن فک به دندانپزشک یا بهترین جراح فک و صورت تهران مراجعه کنید. اما اگر شرایط قابل تحمل است درمان های خانگی و طب سنتی زیر علائم را تا حدی بهبود میدهند:

درمان خانگی و طب سنتی قفل شدن فک

اگر تریسموس علت خاصی ندارد و شدید نیست درمانهای خانگی زیر برای درمان و پیشگیری از قفل کردن فک مفید هستند:

• آب فراوان بنوشید و غذای نرم بخورید
• کمپرس گرم برای رفع اسپاسم و اینکه عضلات فک شل شوند
• کمپرس سرد برای کاهش درد
• ماساژ ملایم یا طب سوزنی
• دوری از استرس و خودداری از دندان قروچه (براکسیسم)
• ماساژ با روغن های گرم (طب سنتی)
• دمنوش های ضد التهابی و آرمشبخش مثل زنجبیل و بابونه

کاربران نیز برای درمان خانگی قفل شدن فک (نی نی سایت) توصیه به کمپرس و مراجعه به پزشک کردند.

بهترین ورزش برای قفل شدن فک

علاوه بر درمان خانگی یا پزشکی، ورزش های زیر با کاهش گرفتگی (انقباض) عضلانی یا رفع خشکی و سفتی فک برای درمان خانگی قفل شدن فک مفید هستند:

1. ورزش کششی لبخند: لبخند پهن بزنید و تا حد ممکن دهان خود را باز کنید. این ورزش را ۵ تا ۱۰ بار با تمرکز بر تنفس تکرار کنید.
2. تمرین کششی با فشار زبان: با نوک زبان به سقف دهان فشار ملایم بدهید. سپس به آرامی دهان خود را تا جایی که میتوانید و درد حس نمیکنید باز کنید و به آرامی ببندید. تعداد و زمان: هر دفعه ۳۰ ثانیه با ۲ یا ۳ تکرار.
3. حرکت فک به چپ و راست: دهان خود را کمی باز کنید و فک را به چپ و راست تکان دهید. بهتر است ابتدا حرکات با احتیاط و به مدت کوتاه انجام شوند تا فک خسته نشود.

اگر درد یا فشار بیش از حد حس کردید ورزش فک را متوقف کنید و به خودتان آسیب نزنید.همچنین در صورتی که موارد بالا نتایج خوب و سریع نداشت توصیه میکنیم برای فیزیوتراپی و گفتار درمانی اقدام کنید.

درمانهای پزشکی قفل شدن فک (تریسموس)

• تزریق شل کننده عضلات (یا مصرف خوراکی)
• درمان دندانپزشکی شامل عصب کشی مجدد، نابودی عفونت و آبسه
• درمان دارویی با سیکلوبنزاپرین (فلکسریل)
• آنتی بیوتیک برای درمان عفونت دندان یا آبسه
• فیزیوتراپی و ورزش های مخصوص
• درمان یا کنترل بیماری پیش زمینه مثل TMJ یا آرتروز فک

با توجه به شدت درد و علت مشکلات قفلی فک، دکترهای زیر به درمان عارضه شما کمک میکنند:

• دندانپزشک
• جراح فک و صورت
• متخصص گوش حلق بینی

در صورتی که تریسموس به موقع درمان نشود احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

عدم درمان به موقع قفل کردن فک چه عوارضی دارد؟

هرچه زودتر درمان را شروع کنید، بهتر است در غیر اینصورت تنها طی چند ساعت احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

• سردرد یا درد شدید نواحی فک و گردن
• التهاب شدید فک
• گوش درد
• اسپاسم عضلانی
• جاری شدن آب دهان
• خشکی دهان
• مشکلات بلع غذا
• اختلال گفتاری و نامفهومی صحبت

همچنین اگر نتوانید دهان را کامل ببندید یا بهداشت را رعایت کنید، خطر بیماری های دهان مثل پوسیدگی دندان، و انواع آفت دهان بیشتر میشود.

پاسخ به سوالات متداول شما درباره تریسموس

آیا عفونت دندان ممکن است باعث شود فک قفل شود؟

بله، عفونت طولانی یا شدید باعث التهاب بافتهای اطراف میشوند و دهان به سختی باز میشود. بنابراین محدودیت حرکت فک میتواند نشانه عفونت دندان و نیازمند درمان دندانپزشکی فوری باشد. اگر عفونت دندان به فک سرایت کند، علاوه بر قفل فک، دچار ورم، درد و آسیب به استخوان فک میشوید. تریسموس (قفل فک) ناشی از عفونت بسیار خطرناک و عدم درمان موارد شدید میتواند مهلک باشد.

آیا قفل شدن فک خطرناک است؟

برعکس سایر مشکلات دندانپزشکی چون وقتی فک قفل میشود درد و اذیت زیاد دارد اغلب افراد سریع به دکتر مراجعه میکنند. عدم مراجعه باعث تشدید علائم و عوارض خطرناکی مثل مشکلات بلع، دشواری تنفس (آپنه) و حتی نابودی مفصل شود.

کمبود چه ویتامین و مواد معدنی باعث تریسموس میشود؟

کمبود کلسیم (هیپوکلسمی) بخاطر اختلال در عملکرد عضلات فک از عواملی است که باعث میشود فک قفل شود (تریسموس). در موارد خاص کمبود منیزیم نیز از عوامل تشدید علائمی مثل فک درد است.

چه موقع اگر فک قفل شد به دکتر مراجعه کنیم؟

اگر ناگهان فکتان بدون دلیل خاصی قفل کرد، باید فورا به دکتر مراجعه کنید. در صورت مشاهده علائم زیر نیز باید فورا به اورژانس یا دکتر بروید:

• اگر فک شما در وضعیت خاصی قفل شد و حرکت آن درد دارد
• درد فک به سایر نواحی صورت و گردن سرایت کند
• برای مصرف غذا، نوشیدنی یا بلع مشکل دارید
• فک بعد تصادف، دندانپزشکی یا صدمه فیزیکی قفل میشود
• صورتتان ورم دارد
• درد با درمان خانگی یا مسکن برطرف نمیشود
• اسپاسم در نواحی دیگر بدن
• تازگی داروی جدیدی مصرف میکنید
• مشکلات تنفسی
• علائم عفونت مثل تب، درد شدید، ورم، خونریزی یا بوی بد دهان

مروری کوتاه و توصیه دندانپزشکان ایران

انقباض و التهاب عضلات فک (اسپاسم) یا بیماری TMJ اصلی ترین عواملی هستند که فک را قفل و مانع حرکت کامل آن میشوند. این عارضه دلایل مختلفی دارد که برخی مثل عفونت دندان یا آبسه (مخصوصا بعد عصب کشی یا کشیدن دندان) بسیار خطرناک هستند. برای جلوگیری از عوارض خطرناک یا درمان فوری تریسموس میتوانید رایگان با نوبت فوری دندانپزشکان ایران به جراح یا دندانپزشک خوب در شهر خود مراجعه کنید.

منبع: Verywellhealth