انواع مختلف آفت دهان و تفاوت با زگیل دهانی + عکس و درمان آفت

آفت دهان (به انگلیسی: Aphthous Ulcer) یا زخم کانکر (canker sore) زخم کوچک و سفید روی زبان یا داخل گونه و غیر مسری است. این زخم ها روی بافت نرم داخل دهان و روی زبان ایجاد و باعث درد و سوزش هنگام صحبت کردن و غذا خوردن می شوند.

معمولا آفت ها از نوع کوچک مینور هستند و خود به خود طی چند روز خوب می شوند، اما انواع ماژور (بزرگ) و هرپتی فرم دیرتر بهبود می یابند. در این مقاله دندانپزشکان ایران با علت انواع مختلف آفت دهان و زبان و درمان سریع خانگی با دیفن هیدرامین، عسل و رب انار آشنا می شوید.

انواع آفت دهان

انواع آفت شامل سه دسته می شوند که در ادامه با روش تشخیص و تفاوت آنها آشنا می‌شویم:

1. کوچک یا مینور
2. بزرگ یا ماژور
3. هرپتی فرم

معمولا برای درمان آفت نیازی به مراجعه به پزشک نیست و زخم خود به خود خوب می شود. اگر اندازه، تعداد و درد زخم بزرگتر و بیشتر شد یا بعد از یک هفته بهبود پیدا نکرد برای درمان آفت دهان باید به دندانپزشک خوب در شیراز مراجعه کنید.

۱. زخم آفت کوچک یا مینور

زخم ها یا آفت های کوچک دهان و زبان شایع ترین نوع هستند و ممکن است دهان هر کسی ۳ تا ۴ بار در سال آفت بزند. آفت مینور معمولا در افراد ۱۰ تا ۲۰ ساله و زنان بیشتر رخ می دهد. معمولا قطر این زخم ها کمتر از ۰.۵ تا ۱ سانتی متر است و بدون درمان خاصی ظرف یک هفته برطرف می شوند و جای زخم نمی گذارند.

تاثیر جالب رب انار روی درمان آفت های زبان و دهان یا عفونت لثه

خصوصیات و تشخیص آفت مینور یا کوچک:

معمولا انواع کوچک (مینور) افت:

• اندازه بین ۵ تا ۱۰ میلی متر دارند.
• بیضی یا گرد هستند.
• رنگ آفت‌های مینور، سفید یا زرد و حاشیه دور آن قرمز و ملتهب است.
• اغلب بدون نیاز به درمان بعد ۱ تا ۲ هفته خوب می شوند.

۲. آفت بزرگ یا ماژور زبان و دهان

آفت های ماژور (Major) اندازه بزرگتری دارند و چندان شایع نیستند. معمولا ۲ هفته طول می کشد تا زخم آفت بزرگ خوب شود و احتمال باقی ماندن جای زخم نیز زیاد است.

دهان پزشکی چیست؟ چرا برای آفت به دهانپزشک یا پاتولوژیست دهان و دندان مراجعه کنیم؟

خصوصیات و تشخیص آفت ماژور (بزرگ)

• آفت‌های بزرگ دهان خیلی شایع نیستند و اندازه بیشتر از ۱ سانتی متر دارند.
• معمولا گرد یا دایره‌ای هستند و حاشیه آنها مشخص است (البته اگر زیادی بزرگ باشند دیواره نامنظم دارند).
• آفت های ماژور معمولا بسیار دردناک هستند.
• بین ۲ تا ۶ هفته طول می کشد خوب شوند و جای زخم به جا می گذارند.

۳. آفت هرپتی فرم چیست؟

به ندرت آفت دهان از نوع کنکر هرپتی فرم (Herpetiform) است. آفت هرپتی فرم به شکل گروهی از آفت های بسیار ریز نزدیک به هم ایجاد می شود. هرپتی‌فرم نیز مانند انواع آفت کوچک طی یک تا دو هفته برطرف می شود. با وجود شباهت اسمی این نوع آفت شباهت و ارتباطی به ویروس هرپس ندارد و مسری نیست.

ویژگی های آفت هرپتی فرم برای تشخیص راحت‌تر:

• این نوع از آفت دهان بیشتر در سنین بالا رخ می دهد.
• جای زخم بسیار ریز دارد
• آفت‌ها در دسته های ۱۰ تا ۱۰۰ تایی چسبیده ایجاد می شوند اما ممکن است به هم بچسبند و یک آفت بزرگ تر تشکیل دهند.
• بدون جای زخم طی ۱ تا ۲ هفته بهبود پیدا می کنند
• معمولا در ناحیه زیر زبان و بسیار دردناک هستند.

علت آفت دهان چیست؟ چرا آفت می زنیم؟

پزشکان و دندانپزشکان علت اصلی ایجاد آفت دهان را نمی دانند. اما طبق منابع پزشکی دلایل و علت آفت کوچک (مینور) دهان شامل:

• استرس و اضطراب: فشار عصبی باعث تضعیف سیستم ایمنی می شود
• زخم بافت دهان یا زبان به دلیل برخورد غذا یا جسم تیز، مانند بریس فلزی ارتودنسی
• استفاده از دندان مصنوعی: احتمال آفت بخاطر پروتز مصنوعی مخصوصا در سالمندان زیاد است
• خوردن میوه و غذاهای اسیدی (مانند مرکبات، لیمو، پرتقال، آناناس، سیب، انجیر، گوجه و توت فرنگی)
• آلرژی به داروهای مسکن مانند ایبوپروفن (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا همان NSAID ها)
• واکنش حساسیت به غذا (آلرژی به شکلات، قهوه، آجیل)
• آلرژی به خمیر دندان یا دهانشویه (حساسیت به ماده سدیم لوریل سولفات SLS)
• هلیکوباکتر پیلوری که عامل زخم معده و ترش کردن (رفلاکس معده) نیز هست

عواملی که باعث آفت دهان پیچیده یا بزرگ می شوند:

شاید بپرسید غیر از موارد بالا آفت دهان نشانه چیست؟ علت آفت بزرگ دهان معمولا:

• تضعیف ایمنی بدن به علت بیماری پیش زمینه مثل لوپوس یا بیماری عروق بهجت
• نقص ایمنی ناشی از ایدز/HIV و شیمی درمانی
• سوء تغذیه یا کمبود ویتامین B12، یا کمبود املاح معدنی روی (زینک)، اسید فولیک (B9) و آهن
• بیماری گوارشی مانند بیماری سلیاک، کرون و کولیت روده‌ای
• زمینه ژنتیکی ارثی
• نوسانات و تغییرات هورمونی (ممکن است در طول PMS احتمال افت زدن بیشتر باشد)

تقریبا یکی از هر پنج نفر (۲۰٪ افراد) دائم دچار آفت دهان می شوند. احتمالا نوسانات هورمونی از علت های افت دهان هستند چون زنان بیشتر به این نوع زخم دهان مبتلا می شوند. علاوه بر این چون سیستم ایمنی اطفال ضعیف تر است ممکن است افت دهان در کودکان شایع تر باشد.

 علت آفت مکرر دهان در بزرگسالان: علت آفت دائمی دهان چیست؟

طبق در موارد بسیار نادر و خاص، دائم آفت زدن یا افت‌های طولانی در بزرگسالان می توانند علامت نوعی بیماری زمینه‌ای یا خطرناک باشد. مانند آفت به دلیل:

• بیماری شدید پوستی پمفیگوس
• سلیاک
• بیماری التهابی روده (IBD)
• مریضی بهجت
• نقص سیستم ایمنی
• کم خونی (آنمی)
• ایدز یا HIV
• سرطان دهان یا خون (لوکمی)

پزشک یا دندانپزشک در چنین شرایطی آزمایش خون تجویز می کند تا علت آفت دائمی دهان (کمبود ویتامین یا نوعی بیماری خاص) مشخص شود.

تفاوت آفت و تبخال و زگیل دهانی

آفت با تبخال (هرپس) و زگیل دهانی (HPV) فرق دارد و نه مسری است و نه علت ویروسی دارد.

تفاوت با تبخال یا هرپس نوع ۱ دهان

تبخال به علت ویروس هرپس نوع ۱ (HSV-1) ایجاد می شود و نشانه آن تاول های آبدار و دردناک بیرون دهان و روی لب است. برخلاف افت، عامل تبخال هرپس دهانی ویروس بسیار مسری است.

علاوه بر این تاول و زخم تبخال خارج دهان (معمولا زیر بینی، دور لب یا زیر چانه) ایجاد می شوند اما آفت یا کانکر داخل دهان مشاهده می شود.

فرق آفت با زگیل دهانی HPV چیست؟

زگیل HPV دهانی شکل ظاهری متفاوتی دارد، بیرون دهان و روی لب ایجاد می شود. در حالی که آفت‌ها لبه های قرمز دارند و داخل محیط دهان.

عارضه های پوستی زگیل دهانی HPV اغلب باعث خارش می شوند اما زخم آفت با درد و سوزش همراه است.

جنس زگیل اچ پی وی از پوست اضافی است و عامل آن نوعی ویروس مسری است. ولی زخم افت به شکل سوراخ است، علت ویروسی ندارد و مسری نیز نیست.

علائم انواع افت دهان

علاوه بر ایجاد زخم در دهان، اگر دچار علائم زیر شدید شاید آفت زبان و دهان داشته باشید:

• احساس سوزش یا گزگز قبل از زخم آفت: معمولا افراد ۶ تا ۲۴ ساعت قبل زخم سوزش و درد در ناحیه حس می کنند.
• زخم های کوچک و گرد داخل دهان و روی زبان: رنگ افت سفید، خاکستری یا زرد روشن است و زخم آن حاشیه یا لبه قرمز دارد.
• زخم های تکی یا گروهی روی بافت نرم داخلی دهان: آفت‌ها ممکن است داخل گونه، پایین لثه، روی زبان یا نرم کام (قسمت عقبی سقف دهان) باشند.

در چه صورت برای زخم دهان به پزشک یا دندانپزشک برویم؟

در صورت مشاهده این علائم فورا به دندانپزشک مراجعه کنید.

• زخم غیر طبیعی و خیلی بزرگ روی زبان و دهان
• آفت مسری یا زخم شدن نواحی دیگر دهان
• در صورتی که افت‌ها بعد ۲ تا ۳ هفته خوب نشوند
• درد خیلی شدید با وجود درمان خانگی (دیفن هیدرامین یا رب انار) و عدم مصرف غذاهای اسیدی محرک
• مشکل در مصرف مایعات و قرارگرفتن در خطر کم آبی بدن (دهیدراسیون)
• داشتن تب شدید همراه با آفت دهان

علائم جدی آفت خطرناک

در موارد خاص به دلایلی مانند بیماری زمینه یا نقص سیستم ایمنی بدن ممکن است افت دهانی با علائم زیر همراه باشد:

• تب و لرز
• خستگی مفرط
• تورم غدد لنفاوی: در برخی موارد غدد لنفاوی زیر فک یا گردن متورم و دردناک می شوند.
• مشکل در غذا خوردن و صحبت کردن

 معرفی انواع روش‌های درمان سریع آفت دهان

درد آفت یا کنکر به مرور بعد چند روز بهتر می شود و بعد ۱ تا ۲ هفته کامل خوب می شود. بنابراین اغلب برای درمان آفت نیازی به دارو و درمان نیست. در ادامه بهترین روش‌های دندانپزشکی و خانگی درمان سریع آفت دهان را بررسی می کنیم:

۱. درمان دندانپزشکی افت زبان و دهان

برای درمان آفت های بزرگ (ماژور)، طولانی یا بسیار دردناک می توانید:

• دهانشویه بدون الکل: مخصوصا دهانشویه های مخصوص که استروئید یا مسکن دارند سریعا افت دهان را درمان می کنند.
• درمان با داروی موضعی:

داروی استروئیدی به کاهش التهاب و لیدوکائین برای بیحسی و کاهش درد زخم دهان کمک می کنند. همچنین درمان فوری آفت با داروی موضعی مانند پماد تریامسینولون یا کرم کلوبتازول انجام می شود.

• درمان با قرص و داروی خوراکی: قرص سوکرالفیت علاوه بر زخم معده، روده و مری، برای افت و زخم دهان استفاده می شود. یا داروی کلشی سین Colchicine می تواند سرعت بهبود زخم دهانی را افزایش دهد.
• مصرف مکمل غذایی و ویتامین نیز می تواند آفت ناشی از سوء تغذیه را برطرف کند.
• کوتریزاسیون یا سوزاندن زخم آفت دهان یا زبان با لیزر مخصوص: لیزر دندانپزشکی می تواند آفت را سریعا درمان کند.
• کوتر کردن شیمیایی یا سوزاندن (Cautery) با داروهایی مانند محلول دباکترول یا نیترات نقره

سریع ترین و بهترین روش‌های خانگی برای درمان آفت دهان

همچنین روش‌های خانگی برای درمان آفت دهان سه سوته زخم و درد شما را بهبود می دهند. برای درمان خانگی آفت منبع معتبر WebMD توصیه می کند:

• دهانشویه و غرغره خانگی برای درمان آفت: با محلول آب نمک یا جوش شیرین و آب ولرم در خانه دهانشویه بسازید و زخم دهان را سه سوته درمان کنید. مزایا و معایب شستن دندان با آب نمک
• شیر منیزی (شربت منیزینم هیدروکسید): مقداری شیر منیزی را با پنبه یا گوش پاک کن روی زخم آفت بگذارید تا سریع خوب شود.
• رب انار: بخاطر خاصیت ضد التهابی و ضد عفونی رب انار به سرعت زخم و آفت‌های دهان را از بین می برد. مقداری رب انار را با گوش پاک کن تمیز چند دقیقه روی زخم بگذارید یا آب انار غرغره کنید.
• شربت دیفن هیدرامین: دیفن هیدرامین خاصیت ضد حساسیت دارد و غرغره آن برای بهبود سریع زخم دهان در خانه توصیه می‌شود.
• عسل: عسل نیز یک ضد عفونی کننده خانگی است که باعث کاهش التهاب لثه و زخم دهان می‌شود. برای درمان آفت دهان عسل را در آب ولرم حل کنید و برای مدتی کوتاه غرغره کنید.
• ژل آلوئه ورا به تسکین درد و بهبود سریع زخم دهان کمک می کند.

درمان عفونت لثه با عسل در خانه: مزایا و بهترین روش‌ها

توصیه دندانپزشکان ایران: پیشگیری از زخم و سلامت دهان و دندان

افت دهان عارضه شایع است که خیلی اوقات علت یا درمان خاصی ندارد. اما با رعایت نکات و توصیه های زیر می توانید احتمال زخم دهان و افت را کمتر کنید:

• غذاهایی که دهان را اذیت می کنند نخورید: غذاهای ترش، تند یا حساسیت زا
• دندان و لثه را روزی دو بار مسواک بزنید و هر روز نخ دندان بکشید
• از مسواک سافت (نرم) استفاده کنید تا دهان زخم نشود
• تعویض مرتب مسواک: مسواک خود را هر سه ماه یکبار عوض کنید.
• استفاده از دهانشویه بدون الکل (جلوگیری از خشکی دهان)
• حداقل سالی یک یا دو بار برای معاینه دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه کنید.

هنوز نگران درد و زخم آفت دهان یا زبان هستید یا درمان های خانگی مفید نبودند؟ با دندانپزشکان ایران می توانید به راحتی و در اولین فرصت از بهترین دندانپزشکان شیراز یا شهر خود نوبت ویزیت آنلاین بگیرید.

سوالات متداول درباره آفت دهان و زبان

۱. چه مدت طول می‌کشد تا آفت دهان خوب شود؟

معمولا آفت دهان بعد از یک الی دو هفته خود به خود خوب می‌شود. اما اگر آفت دهان بزرگتر از 10 میلی‌متر دارید یا زخم دهان بیشتر از ۶ هفته طول کشیده، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.

۲. آیا آفت دهان مسری است؟

خیر، آفت دهان برخلاف تبخال و HPV مسری و واگیر نیست و از فردی به فرد دیگر یا با روبوسی منتقل نمی‌شود.

3. آیا افت دهان خطرناک است؟

آفت دهان معمولا مشکلی جدی و خطرناک به شمار نمی‌رود. با این حال، در موارد نادر آفت از علائم نقص ایمنی یا نوعی بیماری زمینه‌ای است. در صورت مشاهده علائم عجیب و غیر طبیعی مانند تب، بثورات پوستی یا درد مفاصل علاوه بر زخم دهان، حتما به پزشک مراجعه کنید.

۴. برای آفت دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

دندانپزشک می‌تواند آفت دهان را تشخیص داده و روش‌های درمانی مناسب را برای شما تجویز کند. در صورتیکه مشخص شود افت دهان ناشی از بیماری زمینه‌ای است، دندانپزشک شما را به پزشک عمومی یا متخصص گوارش ارجاع می دهد.

۵. برای آفت دهان چه بخوریم چه نخوریم؟

• برای آفت دهان چه بخوریم؟

ماست، سوپ و غذاهای نرم مثل فرنی غذاهای راحتی هستند که بهتر است بخوریم. یخمک و نوشیدنی های خنک نیز درد زخم را تسکین می دهند. عسل، رب انار و ماست غذاهای ضد التهابی هستند که به درمان فوری درد و جای زخم کمک می کنند.

• برای آفت دهان چه نخوریم؟

بهتر است تا مدتی غذای تند و فلفل یا میوه و غذاهای ترش (اسیدی) مانند مرکبات یا کاکائو و قهوه نخوریم و آدامس نجویم.

مسکن غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا بتا بلاکرهای فشار خون نیز می تواند علت آفت دهان و زبان باشد. البته در این موارد حتما برای جایگزینی دارو باید با پزشک مشورت کنید.

این مقاله براساس اطلاعات بروز منابع معتبر پزشکی ClevelandClinicو WebMD و MayoClinic ترجمه و جمع‌آوری شده است.