درجه بندی انواع پوسیدگی دندان و درمان هر ۵ مرحله

آیا می‌دانستید پوسیدگی دندان شایع‌ترین عارضه سلامتی در دنیا است؟ اسید باکتری (پلاک دندان) و کربوهیدرات از اصلی‌ترین عوامل پوسیدگی هستند. هرچه غذای قندی بیشتر یا به مدت طولانی‌تری به سطح دندان چسبیده باشد، محیط دهان اسیدی تر می شود و احتمال پوسیدگی و خرابی دندان افزایش می‌یابد. زمانی که این اتفاق بیفتد، به مرور مینای دندان از بین می رود و ۵ مرحله پوسیدگی دندان به ترتیب اتفاق می‌افتند.

اگر به موقع به دندانپزشک مراجعه نکنید و انواع پوسیدگی دندان را درمان نکنید آسیب به دندان و لثه به مرحله‌ای می‌رسد که مجبور به عصب کشی یا کشیدن دندان می‌شوید. در این مقاله دندانپزشکان ایران درباره علت، مراحل و درجه بندی پوسیدگی دندان صحبت می‌کنیم.

پوسیدگی دندان به چه معنیست؟

زمانی که مینای دندان به دلیل غذا یا اسید باکتری از بین برود پوسیدگی دندان اتفاق می‌افتد. به مرور میزان و تعداد نواحی پوسیدگی بیشتر می‌شوند و در نهایت عفونت به ریشه یا عصب دندان می‌رسد که بسیار دردناک و خطرناک است. دندان ما سه لایه دارد: مینا، عاج و پالپ.

در ادامه به معرفی این ۳ لایه می پردازیم تا مراحل و طبقه‌بندی پوسیدگی دندان را بهتر متوجه شوید:

۱. مینای دندان (Enamel)

مینا بیرونی‌ترین و مقاوم‌ترین لایه دندان است که از دندان در برابر آسیب پلاک باکتری محافظت می‌کند. در صورتی که بهداشت دهان را به خوبی رعایت نکنید و پلاک دندان را کامل از بین نبرید، دندان دچار پوسیدگی می‌شود. آیا می‌دانستید مینای دندان محکم‌ترین ماده در بدن است و حتی از استخوان ها هم قوی‌تر است؟

۲. عاج (Dentin)

لایه زیرین مینا عاج نام دارد که پوشش کلسیمی دارد. زمانی که مینا از بین برود عاج در معرض آلودگی قرار می گیرد و دندان دچار حساسیت به سرما و گرما می‌شود.

۳. پالپ یا مغز دندان (Pulp)

سومین و داخلی‌ترین لایه مغز یا پالپ است که ریشه (عصب) را در بر می‌گیرد. عروق خونی و اعصاب دندان داخل بافت نرم پالپ قرار دارند بنابراین این لایه حساس‌ترین و مهمترین بخش است.

۵ مرحله یا درجه بندی پوسیدگی دندان

با گذشت زمان و عدم درمان دندانپزشکی، پوسیدگی دندان ۵ مرحله زیر را طی می‌کند:

1. تحلیل یا از بین رفتن مواد معدنی پوشش دندان (کانی زدایی یا دمینرالیزاسیون)
2. فرسایش مینای دندان
3. پوسیدگی عاج یا دنتین
4. سرایت پوسیدگی به مرکز یا پالپ دندان
5. آبسه دندان

مرحله ۱: تحلیل پوشش کلسیمی – لکه های سفید سطح دندان

در مرحله اول پوسیدگی پوشش کلسیمی دندان به علت تجمع پلاک باکتری به مرور از بین می‌رود. تحلیل مواد معدنی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری های پلاک دندانی از مواد قندی و کربوهیدرات هایی که می‌خوریم را متابولیزه و به‌جای آن اسید تولید می کنند.

این اسید روی مینا قرار می‌گیرد و باعث ایجاد لکه های سفید (ناشی از تحلیل لایه بیرونی) روی دندان های مبتلا به پوسیدگی می شود.

درمان مرحله ۱ تحلیل کلسیم

درمان این درجه از پوسیدگی بسیار ساده است و تنها با فلوراید تراپی (وارنیش) امکان بازیابی پوشش از دست رفته مینای دندان وجود دارد. این روش درمان پوسیدگی رمینرالیزاسیون دندان نام دارد و با مراجعه به دندانپزشک متخصص فلوراید تراپی در شیراز یا استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید می‌توانید دوباره لایه مینا دندان را تقویت کنید.

مرحله ۲: پوسیدگی یا فرسایش مینای دندان

در صورتی که روند تحلیل کلسیم و مواد معدنی به موقع متوقف نشود، باکتری های پلاک به روند تخریب و فرسایش مینای دندان ادامه می‌دهند. نهایتا زمانی که بدن نتواند به همان سرعت تحلیل پوشش معدنی دندان را ترمیم کند مینای دندان شروع به پوسیدگی می‌کند.

در این مرحله لکه های سفیدی که در مرحله اول روی دندان ایجاد شده بودند تیره و مایل به رنگ قهوه‌ای می‌شوند. اگر به موقع برای درمان اقدام نکنید، ضایعه ای روی سطح مینا ایجاد می شود که به مرور باعث خرابی و سوراخ شدن دندان می‌شود.

درمان مرحله دوم: پوسیدگی مینا

بخاطر صدمه و سوراخ ایجاد شده بهترین درمان پوسیدگی مینا پرکردن دندان است. دکتر برای پر کردن دندان قسمتی که دچار آسیب و خرابی است را می‌تراشد و سپس با مواد پرکردنی از جنس آمالگام، کامپوزیت یا سرامیک که همرنگ دندان طبیعی هستند می‌پوشاند.

مرحله ۳: پوسیدگی عاج یا دنتین

عدم درمان تحلیل مینا باعث سرایت عفونت و باکتری به لایه وسطی یا همان عاج دندان می‌شود. این لایه نرم‌تر و آسیب‌پذیرتر از مینا است پس خوردگی ناشی از اسید غذا یا باکتری سریعتر پیشروی می‌کند.

پوسیدگی عاج دندان معمولا با علائمی مانند حساسیت شدید به غذا و نوشیدنی سرد، گرم یا شیرین است. در صورتی که دندان‌هایتان زیادی حساس هستند، باید در اولین فرصت به دندانپزشک‌ در شیراز مراجعه کنید.

درمان مرحله سوم: فرسایش عاج

با توجه به میزان صدمات ناشی از پوسیدگی، درمان ممکن است از پر کردن در مراحل ابتدایی تا روکش دندان در صورت پیشرفت پوسیدگی متفاوت باشد. هر چه زودتر اقدام کنید احتمال نجات دندان بالاتر است و درد کمتری نیز تحمل می‌کنید.

مرحله ۴: پوسیدگی پالپ یا مغز دندان

زمانی که پوسیدگی به این مرحله رسیده باشد، دندان سوراخ شده و عفونت و پوسیدگی به مغز و داخلی‌ترین لایه دندان رسیده است. در این مرحله احتمالا درد شدیدی در اطراف دندان خراب حس کنید. زمانی که پوسیدگی به پالپ برسد باعث عفونت و صدمه به عروق خونی و اعصب (ریشه) دندان می‌شود.

درمان مرحله چهارم: سرایت پوسیدگی به پالپ

برای درمان پوسیدگی پالپ دندان معمولا راهی به‌جز عصب کشی (درمان ریشه) برای جلوگیری از عوارض خطرناکی مانند سرایت عفونت به خون وجود ندارد. در عصب کشی دندان پالپ و بافت نرم کامل تخلیه می‌شوند تا هر نوع باکتری و عفونت موجود از بین برود. در پایان برای محافظت از دندان خراب، دندانپزشک متخصص درمان ریشه در شیراز آن را روکش می‌کند.

مرحله ۵: آبسه دندان (عفونت پالپ)

زمانی که باکتری ها به ریشه دندان برسند باعث عفونت شدید یا آبسه می‌شوند. در این وضعیت زیر دندان چرک می‌کند پس در صورتی که به موقع به دندانپزشک مراجعه نکنید، آبسه به استخوان فک و بافت های مجاور (لثه و خون) حمله می‌کند.

درمان مرحله پنجم: آبسه دندان

درمان آبسه دندان آسان نیست و در مراحل اولیه امکان نجات دندان با عصب کشی و مصرف آنتی بیوتیک وجود دارد. در شرایطی که مدت زیادی از عفونت بگذرد، برای نجات از درد آبسه دندان راهی جز کشیدن آن باقی نمی‌ماند.

از عصب کشی دندان ترس دارید؟ ۵ دانستنی تا به ترس خود غلبه کنید

علت انواع پوسیدگی دندان برای پیشگیری

اصلی ترین علت پوسیدگی دندان مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین و چسبناک و عدم رعایت بهداشت مناسب است. هرچه مواد قندی بیشتری مصرف کنید، باکتری ها اسید بیشتری تولید می‌کنند و دندان بیشتر دچار پوسیدگی می‌شود.

به راحتی با کنترل دیگر علت های مهم انواع پوسیدگی دندان می توانید از بروز این عارضه جلوگیری کنید:

• بهداشت ضعیف دهان و دندان – نکشیدن نخ دندان
• تغذیه بد – کربوهیدرات و شیرینی زیاد
• جای دندان در دهان – دسترسی مسواک به دندان های عقبی سخت‌تر است پس کامل تمیز نمی‌شوند
• اسید معده – رفلاکس
• تغییرات بدن در زمان بارداری – ناشی از تغییرات هورمون و املاح معدنی
• عوامل ژنتیکی و ارثی

منبع: مقالات دندانپزشکی مراحل انواع پوسیدگی دندان WebMD ManiDental OralB