آمالگام دندان چیست؟ مزایا و معایب انواع مواد پر کردنی دندان

زمانی که دندان پوسیده می شود، دندانپزشک قسمت های خراب را تخلیه و پس از ضد عفونی با مواد خاصی پر می کند. آمالگام دندانی جیوه از انواع مواد پرکردنی دندان است که رنگ نقره‌ای دارد و بخاطر قیمت پایین و دوام بالا استفاده زیادی در دندانپزشکی دارد. در این مقاله دندانپزشکان ایران با انواع آمالگام و سایر مواد پر کردنی همرنگ دندان آشنا می شوید:

آمالگام دندان چیست؟

آمالگام دندان (Dental Amalgam) ماده‌ای نقره ای رنگ است که برای پر کردن حفره بعد از درمان پوسیدگی دندان خراب استفاده می شود. جنس آلیاژ آمالگام ترکیبی از چند فلز مختلف (جیوه، نقره، قلع و مس) است و بخاطر قیمت پایین و دوام بالا از بهترین انواع مواد پرکردنی دندان است.

برای درمان دندان پوسیده، دکتر دندانپزشک ابتدا قسمت دچار پوسیدگی را تخلیه می کند و سپس آن را با ماده آمالگام پر می کند. اگر دندان خراب را به موقع ترمیم نکنید احتمال دارد پالپ دندان شما عفونت کند و اصطلاحا اکسپوز شود.

پالپ دندان چیست؟ آناتومی و درمان انواع بیماری پالپ

به طور کلی مواد پرکردنی مانند آمالگام برای ترمیم دندان های کرم خورده (پوسیده)، ترک خورده، شکسته و تحلیل رفته در اثر فرسایش (به علت جویدن ناخن یا دندان قروچه) بکار می روند.

مراحل پر کردن دندان با آمالگام چیست؟

پر کردن دندان معمولا ۵ مرحله دارد. به جز در موارد خاص مراحل پرکردن دندان با آمالگام به ترتیب شامل:

1. بی حسی موضعی: تزریق ماده بیحسی به لثه برای اینکه در طول درمان درد حس نکنید.
2. برداشتن ناحیه پوسیده: در مرحله دوم دندانپزشک با دریل (فرز دندانپزشکی) یا روش های بدون درد و دریل ایر ابریژن (سندبلاست) یا لیزر ناحیه دچار پوسیدگی (به اصطلاح عامیانه کرم خوردگی) را بر میدارد. البته نوع ابزاری که بکار می رود به راحتی دندانپزشک، مهارت، سطح تجهیزات کلینیک و شدت یا ناحیه پوسیدگی بستگی دارد.
3. معاینه مجدد ناحیه: دندانپزشک با پروب مطمئن می شود که پوسیدگی و عفونت را خارج کرده است.
4. ایجاد فضا برای ماده پر کردنی یا آمالگام: در این مرحله حفره دندان برای قرارگیری آمالگام آماده می شود. اگر پوسیدگی نزدیک به ریشه دندان باشد، دندانپزشک یک لایه گلاس آینومر (از انواع مواد پرکردنی همرنگ دندان)، رزین کامپوزیت یا ماده دیگری استفاده می کند تا عصب دندان بیشتر محافظت شود.
5. فینیشینگ و پولیش: بعد از اینکه دندان با آمالگام پر شد دندانپزشک آن را پولیش می کند و شکل می دهد. سپس با نخ دندان فاصله با دندان های کناری؛ و با کاغذ کاربنی نحوه قرارگیری و بلندی نسبت به سطح دندان مقابل را تنظیم می کند تا موقع استراحت یا صرف غذا دندانها به خوبی روی هم قرار بگیرند.

برای پر کردن دندان از بهترین دندانپزشکان عمومی و متخصص شیراز نوبت بگیرید.

مراحل اضافی پر کردن دندان با مواد همرنگ

امالگام جیوه ای دندان رنگ نقره ای دارد و باعث تغییر ظاهر دندان می شود. این موضوع مخصوصا برای دندان های جلو که تاثیر زیادی در زیبایی لبخند شما دارند می گذارد. برای پرکردن دندان با مواد همرنگ لازم است چند مرحله زیر به مراحل اصلی پر کردن دندان با آمالگام اضافه شوند:

1. پرکردن با ماده همرنگ: بعد از اینکه دندانپزشک پوسیدگی را برداشت و ناحیه را پاکسازی کرد، ماده پرکردنی همرنگ دندان (آمالگام سفید، کامپوزیت یا آینومر گلاس) را در چند مرحله و لایه لایه روی دندان قرار می دهد.
2. تابش نور مخصوص: سپس دندانپزشک با دستگاه دستی نوعی نور مخصوص آبی به ماده پر کردنی همرنگ دندان می تاباند تا سفت و محکم شود.
3. پولیش و شکل دهی نهایی: در پایان که فرآیند پرکردن با چند لایه کامپوزیت یا آمالگام سفید تمام شد، دندانپزشک حالت نهایی را با دندان های دیگر تطبیق می دهد. یعنی قسمت های اضافی را کوتاه می کند و سطح نهایی دندان را صیقل می دهد.

انواع آمالگام دندان: مزایا و معایب انواع مواد پرکردنی

امروزه چندین جنس و انواع مختلف مواد پرکردنی برای انتخاب وجود دارند که از نظر قیمت، عمر و دوام، استحکام یا رنگ ظاهری تفاوت دارند.

شاید بپرسید دندان با چه موادی پر می شود؟

• فلزات و آلیاژهای فلزی مانند طلا و آمالگام نقره (جنس آمالگام ترکیبی از فلزات نقره، جیوه، قلع، روی و مس است)
• یا مواد همرنگ دندان مانند آمالگام سفید سرامیک، پلاستیک، رزین کامپوزیت
• همچنین ماده دیگری به نام آینومر گلاس وجود دارد که از ذرات شیشه تشکیل می شود و خصوصیات و کاربرد شبیه به مواد پر کردنی رزین کامپوزیت دارد.

انتخاب بهترین نوع ماده پرکردنی به عوامل مختلفی مانند ناحیه و موقعیت دندان، هزینه و قیمت مواد و درمان، شدت پوسیدگی و پوشش بیمه بستگی دارد. دندانپزشک به شما کمک می کند بهترین مواد پر کردنی با توجه به وضعیتتان را انتخاب کنید.

انواع آمالگام و مواد پرکردنی در دندانپزشکی

۱. آمالگام معمولی (نقره ای) دندان

امالگام رایج ترین و همچنین ارزان ترین ماده پرکردنی دندان است که دوام بسیار خوبی نیز دارد. به همین دلیل

مزایای پرکردن دندان با آمالگام نقره‌ای:

• دوام بالا: آمالگام دندان از جنس نقره بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می کند. بنابراین دوام بیشتری نسبت به مواد کامپوزیت که همرنگ دندان هستند دارد.
  استحکام زیاد در برابر فشار جویدن غذا و سطح دندان مقابل
• قیمت مناسب: امالگام نقره‌ای ارزانترین ماده برای پر کردن دندان است. معمولا هزینه ترمیم پوسیدگی با این ماده حتی از رزین کامپوزیتی نیز کمتر است.

عوارض و معایب پرکردن دندان با آمالگام نقره:

• ظاهر زشت: نقره با رنگ طبیعی دندان ندارد و به راحتی هنگامی که لبخند می زنید مشخص است که دندان خرابتان را پر کرده‌اید.
• آسیب بیشتر به ساختار دندان (درمان نسبتا تهاجمی): گاهی لازم است دندانپزشک بخش های سالم را نیز بتراشد تا فضای کافی برای آمالگام ایجاد شود.
• تغییر رنگ دندان: نقره گاهی باعث تغییر رنگ ناحیه مجاور دندان به خاکستری شود.
• ترک یا شکستگی در اثر تغییر دمای ناگهانی: دندان‌های ما زمانی که غذا یا نوشیدنی سرد یا داغ می خوریم به طور طبیعی منبسط و منقبض می شوند. شدت این انبساط و انقباض در آلیاژ فلزی امالگام بیشتر از حالت طبیعی دندان است. بنابراین تغییر شدید و ناگهانی دما باعث افزایش احتمال شکستگی یا ترک دندانی که با آمالگام پر شده می شود.

مضرات آمالگام (آلیاژ حاوی جیوه)

از آنجا که جیوه ماده ای سمی و خطرناک است بسیاری از افراد نگران مضرات آمالگام جیوه ای دندان هستند. لازم به ذکر است که جیوه آمالگام در حالت آلیاژی خطری ندارد و دوز ناچیز بخار جیوه مواد پرکردنی ایمن حساب می شود. به‌طور کلی مضرات آمالگام شامل:

• واکنش حساسیت (نادر): حدود ۱٪ افراد به جیوه که در ترکیب آمالگام دندان است حساسیت دارند.
• مسمومیت جیوه: ممکن است به مرور زمان جیوه دندان پرشده به صورت بخار آزاد شود و با تنفس جذب بدن شود. هرچند مقدار جیوه که از پرشدگی دندان آزاد می شود کم است مسمومیت جیوه بسیار برای عملکرد مغز و کلیه ها خطرناک است.

پر کردن دندان با جیوه در بارداری خطرناک است؟

لازم به ذکر است تحقیقات علمی هیچ ارتباطی بین مواد پرکردنی آمالگام و مشکلات سلامتی پیدا نکرده‌اند. بنابراین FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) استفاده از این نوع ماده برای پر کردن دندان بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال را ایمن و بی خطر می داند.

اگر زیبایی ظاهری دندان برای شما اهمیت زیادی دارد یا دندان دچار پوسیدگی شدید باشد، روکش یا کرون (Crown) گزینه بهتری برای ترمیم دندان‌های شماست.

روکش دندان چیست؟ تفاوت روکش فلزی، سرامیکی و PFM + عکس

۲. مواد پرکردنی کامپوزیتی رنگ دندان

مزایای پرکردن دندان با کامپوزیت و تفاوت با آمالگام:

• ظاهر زیبا و رنگ طبیعی دندان: دندانپزشک می تواند رنگ و طیف مواد کامپوزیتی دندان را به شکلی که مطابق و غیرقابل تشخیص از دندان های طبیعی شما باشند تغییر دهد. به همین دلیل کامپوزیت از بهترین مواد پرکردنی برای دندان های جلو یا نواحی رو به بیرون دهان است.
• باندینگ و پیوند خوب با ساختار دندانها: مواد کامپوزیت پرکردنی با ساختار دندان پیوند میخورند و میچسبند که این باعث افزایش استحکام آنها می شود.
• استفاده چند منظوره: کامپوزیت علاوه بر پر کردن دندان پوسیده می تواند برای ترمیم دندان های دچار شکستگی، ترک، کریزلاین یا لب پر استفاده شود.
• آسیب کمتر به دندان سالم (کم تهاجمی تر): برای آماده سازی دندان برای کامپوزیت بر خلاف آمالگام نیازی به ایجاد حفره یا فضای بزرگ بعد از تخلیه پوسیدگی نیست. بنابراین بخش بیشتری از ساختار طبیعی دندان شما حفظ می شود.

عوارض و معایب پرکردن دندان با کامپوزیت در مقایسه با آمالگام

• دوام نسبتا کمتر: رزین کامپوزیتی در مقایسه با مواد پرکردنی دیگر مانند آمالگام زودتر فرسوده می شود. البته دوام کامپوزیت کم نیست و عمر حداقلی این مواد ۵ تا ۱۰ سال است که در صورت مراقبت کافی بیشتر نیز می شود.
• درمان طولانی تر: با اینکه پر کردن دندان پوسیده با مواد کامپوزیتی زمان زیادی نمی برد (حدود ۳۰ دقیقه برای هر دندان) زمانی که بیمار روی یونیت دندانپزشکی سپری میکند به مراتب (۲۰ دقیقه) بیشتر از ترمیم با آمالگام است.
• در صورت استفاده از اینله و آنله (اینلی و آنلی) بیمار نیاز به دو نوبت مراجعه به دندانپزشک برای تکمیل درمان دارد.
• احتمال لب پر شدگی بیشتر: بسته به موقعیت دندان و ترمیم احتمال شکستگی قسمت کامپوزیتی وجود دارد.
• قیمت بالاتر: با اینکه هزینه این درمان متوسط و به صرفه است، مواد پرکردنی کامپوزیت حدود دو برابر آمالگام دندان قیمت دارند.

اگر زیبایی ظاهری برای شما مهم تر از قیمت است، علاوه بر رزین کامپوزیتی دو نوع ماده پر کردنی دیگر که همرنگ دندان هستند وجود دارد.

۳. امالگام آلیاژ طلا

طلا فلزی نجیب است که واکنش پذیری شیمیایی کم و دوام بالایی دارد. به همین دلیل با اینکه استفاده کمی دارد از بهترین انواع مواد پرکردنی دندان است.

مزایای پرکردن دندان با طلا:

• عمر و دوام بالا: دندانی که با طلا پر می‌شود حداقل ۱۰ تا ۱۵ سال عمر می کند و دچار خوردگی یا پوسیدگی نمی شود.
• استحکام زیاد در برابر فشار جویدن غذا و سطح دندان مقابل
• زیبایی: برخی از بیماران ظاهر طلا را به آمالگام نقره‌ای دندان ترجیح می دهند.

معایب پرکردن دندان با طلا:

• قیمت بالا: هزینه پر کردن دندان با طلا از مواد دیگر بسیار بیشتر است. برای مثال هزینه درمان ممکن است تا ۱۰ برابر بیشتر از پرکردن با آمالگام معمولی نقره باشد.
• تعداد دفعات مراجعه بیشتر: برای اینکه دندانتان را با طلا پر کنید باید حداقل دو نوبت به دندانپزشک مراجعه کنید.
• شوک گالوانیکی (Galvanic shock): دندانی که با طلا پر شود در صورتی که مجاور یا در تماس با آمالگام باشد ممکن است باعث درد شدید و ناگهانی شود که به آن شوک گالوانیک می گویند. درد شدید شوک گالوانیکی به علت واکنش الکتروشیمیایی بین فلزات طلا، نقره و بزاق دهان رخ می دهد.
• زیبایی ظاهری: اکثر بیماران رنگ مواد فلزی دندان را دوست ندارند و مواد پر کردنی که سفید یا رنگ شبیه دندان دارند ترجیح می دهند.

سایر انواع مواد پرکردنی همرنگ دندان

۴. مواد پر کردنی سرامیکی (آمالگام سفید)

این دسته از مواد ترکیبی اغلب از جنس سرامیک (زیرکونیا) هستند و استحکام بیشتری در مقایسه با جنس رزین کامپوزیتی دارند و اصطلاحا آنها را به نام آمالگام سفید می شناسند. ماده پرکردنی سرامیکی دوام بسیار بالا – بیش از ۱۵ سال – و رنگ مشابه دندان طبیعی دارد اما در عوض هزینه آن نیز بیشتر است. به شکلی که ممکن است قیمت سرامیک برابر با ترمیم پوسیدگی با طلا باشد.

۵. آینومر گلاس

آینومر گلاس یا یونمر شیشه‌ای ماده پر کردنی همرنگ دندان است که از پلاستیک آکریلیک و ترکیبات شیشه‌ای تشکیل می شود. این ماده بیشتر برای پرکردن دندان کودکان (البته همچنان نیاز به استفاده از دریل وجود دارد) یا مواردی که باید ترمیم زیر خط لثه انجام شود کاربرد دارد.

آینومر های شیشه ای فلوراید آزاد می کنند که می تواند به محافظت از دندان در برابر پوسیدگی بیشتر کمک کند. البته دوام و استحکام آینومر گلاس از مواد کامپوزیتی کمتر است و مستعد فرسایش یا شکستگی است.

یونومر شیشه معمولا حدود ۵ سال عمر می کند و قیمت آن تقریبا با کامپوزیت برابر است. البته انواع جدید این ماده پر کردنی دوام بیشتری دارند و زمانی که در نواحی مناسب بکار بروند استحکام و عمر در سطح کامپوزیت دارند.

سوال متداول: منظور از ترمیم یا آمالگام سه سطحی دندان چیست؟

بسیاری از افراد تصور می کنند که ترمیم سه سطحی (آمالگام سه سطحی) یعنی سه لایه مواد پر کردنی روی دندان قرار می گیرد. برای درک بهتر یک دندان که داخل لثه قرار دارد را تصور کنید. این دندان ۴ سطح کناری و یک سطح رویی دارد. منظور از ترمیم آمالگام سه سطحی این است که ۳ جهت یا سطح دندان دچار پوسیدگی است و باید پر شود.

 

امیدواریم این مطلب از دندانپزشکان ایران برای شما مفید بوده باشد و اطلاعات لازم درباره مواد پرکردنی و انواع آمالگام دندان بدست آورده باشید. شما می توانید سوالات و نظرات خود را با ما مطرح کنید یا از طریق سایت بصورت آنلاین از بهترین دندانپزشکان شیراز یا سایر شهرهای ایران نوبت بگیرید.

منبع مقالات دندانپزشکی درباره از WebMD و FDA