شکاف کام و لب چیست؟ مراحل درمان نوزاد مبتلا به لب شکری

شکاف کام و شکاف لب نوعی حفره در سقف دهان (کام) یا بین لب بالا است. این عارضه مادرزادی است و دلیل وجود شکاف عدم رشد گوشت و وصل نشدن درست بخش هایی از صورت نوزاد در رحم مادر است. در این مقاله به انواع لب شکری و جدول زمانی مراحل درمان شکاف کام و لب برای رفع نگرانی والدین عزیز می پردازیم.

وضعیت ظاهری شکاف کام و لب چطور است؟

انواع مختلفی از لب شکری وجود دارد و ممکن است نوزاد با شکاف لب، شکاف کام یا هر دو به‌صورت همزمان به دنیا بیاید.

همچنین ممکن است یک سمت از لب ها شکافته باشد یا هر دو طرف صورت شکاف داشته باشند.

لب شکری ممکن است کوچک و به شکل یک حفره ریز باشد یا بزرگ باشد و تا بینی کشیده شود.

از طرف دیگر شکاف کام ممکن است یک حفره در انتهای سقف دهان باشد یا اینکه شکافی بزرگ باشد که از انتهای کام تا جلوی دهان و لثه ها کشیده شود.

گاهی ممکن است شکاف کام پنهان باشد و با بافت داخلی سقف دهان پوشیده شده باشد.

انجمن شکاف لب و کام انگلیس مجموعه کاملی از عکس های قبل و بعد عمل جراحی لب شکری دارد. اگر پدر یا مادری هستید که از جراحی نگرانی دارید می توانید بهبود وضعیت کودکانی که این عارضه را دارند بعد از عمل مشاهده کنید: Clapa

مشکلات و عوارض مرتبط با اختلال شکاف کام و لب در نوزاد

شکاف لب و کام می تواند باعث ایجاد عوارض و مشکلات متعددی برای نوزاد به ویژه در چند ماه اول پس از تولد، قبل از انجام عمل جراحی شود. سیستم خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS) درباره بروز مشکلات زیر برای نوزادان مبتلا هشدار می دهد:

اصلی ترین مشکلات و عوارض شکاف در نوزادان:

• مشکل شیر خوردن نوزاد: از آنجا که کودک مبتلا به این عارضه بخاطر شکاف نمی تواند سر شیشه یا سینه مادر را به درستی بگیرد نمی تواند شیر بمکد و دچار مشکلات تغذیه می شود.
• اختلال شنوایی: بسیاری از نوزادان با کام شکافته مستعد ابتلا به عفونت گوش یا تجمع مایع در گوش میانی هستند که ممکن است باعث کاهش شنوایی شود.
• مشکلات دندانپزشکی: شکاف لب و کام ممکن است باعث شود دندان های کودک به درستی رشد نکنند و بخاطر مینای ضعیف مستعد پوسیدگی دندان باشند.

بهترین دندانپزشک اطفال در شیراز 🦷 | دندانپزشک کودکان در شیراز

• اختلال گفتاری: اگر کام شکافته به موقع جراحی و درمان نشود معمولا باعث اختلال گفتاری مانند گنگ بودن صداها یا تو دماغی حرف زدن کودک در سنین بالاتر شود.

بیشتر این مشکلات پس از جراحی و با درمان هایی مانند گفتار درمانی و تراپی برطرف می‌شوند.

علت لب شکری و کام شکافته چیست؟

شکاف لب (لب شکری) و کام شکافته زمانی رخ می دهد که بافتی که لب بالا یا سقف دهان را تشکیل می دهد هنگام رشد نوزاد در رحم به هم متصل نشوند.

علت شکاف کام و لب در نوزادان معمولا نامشخص است. پزشکان معتقدند احتمال اینکه علت این عارضه کارهایی باشد که در دوران بارداری انجام دادید یا ندادید بسیار کم است.

آیا عکس دندان در بارداری خطرناک است؟ انجام کدام درمان های دندانپزشکی در دوران بارداری ضروری هستند؟

با این وجود در مواردی علت شکاف کام و لب نوزاد مرتبط است با:

• عوامل ژنتیکی (ارثی)
• مصرف سیگار و الکل مادر در دوران بارداری
• چاقی و اضافه وزن زیاد در حاملگی
• کمبود فولیک اسید و آهن در دوران بارداری (آیا قطره آهن باعث سیاه شدن دندان نوزاد میشود؟)
• مصرف برخی داروها در ماه های اول بارداری مانند داروهای ضد تشنج

در برخی موارد، لب شکری در کنار مجموعه ای از نقص های مادرزادی مانند سندرم حذف 22q11.۲ (که نام های دیگر آن سندرم دی جرج یا ولوکاردیوفاسیال است) و یا سندروم پیر رابین (Pierre Robin sequence) بروز می کند.

تشخیص شکاف کام و لب جنین در سونوگرافی بارداری

آیا لب شکری در سونوگرافی مشخص میشود؟ معمولا شکاف لب و کام جنین از طریق سونوگرافی و غربالگری هفته ۲۰ بارداری قابل تشخیص است. البته همیشه اختلال لب شکری در سونوگرافی آشکار و قابل تشخیص نیست. علاوه بر این شکاف کام به از طریق سونوگرافی به سختی قابل تشخیص است.

ممکن است شکاف لب یا کام در تصویر رادیوگرافی (سونو) جنین مشخص نباشد. معمولا بلافاصله پس از تولد یا در طول معاینه بدنی نوزاد که در عرض ۷۲ ساعت بعد از تولد انجام می شود، این عارضه تشخیص داده می شود.

بعد از تشخیص، معمولا پزشک والدین را به متخصص ارجاع می دهد تا آموزش های لازم را دریافت کنند و پاسخ سوالاتی که در مورد درمان و آینده نوزاد خود دارند مشاوره بگیرند.

جراحی و درمان شکافتگی لب و کام

معمولا نوزادان مبتلا به این عارضه به یک برنامه مراقبت طولانی مدت نیاز دارند که مشخص می کند کودک زمانی که بزرگتر شد به چه مراقبت ها و جراحی هایی نیاز دارد.

اصلی ترین روش های درمان

• عمل جراحی: جراحی درمان لب شکری معمولا در بازه زمانی ۳ تا ۶ ماهگی نوزاد انجام می شود. همچنین برای ترمیم شکاف سقف دهان عمل جراحی معمولا زمانی که کودک ۶ تا ۱۲ ماهه است انجام می‌شود.
• آموزش نحوه شیردهی و شیشه شیر مخصوص: برای تغذیه نوزاد مبتلا به شکاف کام و لب معمولا لازم است به مادر آموزش داد تا چطور کودک را نگه دارد تا بتواند شیر بخورد. همچنین شیشه شیر های مخصوصی وجود دارند که کمک می کنند بتوانید به درستی به کودک شیر بدهید.
• شنوایی سنجی: نوزادانی که مبتلا به لب شکری هستند بیشتر در معرض عفونت و آب آوردن گوش میانی (چسبندگی گوش) هستند.  چسبندگی گوش ممکن است باعث افت شنوایی (سنگینی گوش) شود. به همین دلیل باید شنوایی نوزادان با این اختلال منظم بررسی شود تا در صورت لزوم برای درمان چسبندگی گوش از سمعک یا لوله های کوچکی (grommets) که آب گوش میانی را تخلیه می کنند استفاده شود.
• گفتار درمانی: تراپیست یا گفتار درمانگر در طول دوران کودکی نوزاد را معاینه می‌کند و تحت نظر دارد و اختلالات گفتاری را درمان می کند.
• بهداشت مناسب دندان و درمان ارتودنسی: متخصص اطفال یا دندانپزشک توصیه های لازم در مورد مراقبت و بهداشت دهان نوزاد مبتلا به شکاف کام و لب را به والدین ارائه می دهد. همچنین اگر دندان های دائمی منظم بیرون نیایند معمولا مبتلایان به لب شکری نیاز به بریس ارتودنسی دارند.

مینای دندان کودکان مبتلا ضعیف و مستعد پوسیدگی است. مقاله زیر کمک می کند دندان درد را تا زمان مراجعه به دندانپزشک تسکین دهید.

درمان فوری دندان درد در کودکان ۹ درمان خانگی درد دندان بچه

روند و مراحل درمان شکاف لب و کام

اغلب نوزادانی که با اختلال شکاف کام و لب به دنیا می‌آیند در بزرگسالی زندگی کاملا نرمال و بدون مشکلی دارند.

اکثر کودکان مبتلا دچار هیچ بیماری یا مشکل پزشکی جدی دیگری در طول زندگی نخواهند داشت. ضمن اینکه جراحی باعث بهبود ظاهر صورت و رفع مشکلات غذا خوردن و صحبت کردن می‌شود. انجمن شکاف کام و لب انگلیس (Clapa) آلبوم امیدوار کننده ای از عکس های قبل و بعد از عمل نوزادان لب شکری دارد. با مراجعه به قسمت بالا می توانید آلبوم تصاویر کودکان را ببینید.

بعد از جراحی ترمیم لب شکری، فرم لب و صورت نوزاد کامل بهبود می‌یابد و تنها ممکن است جای زخمی کوچک (رد صورتی شکاف) باقی بماند. به مرور زمان و با رشد فرزندتان آثار جراحی نیز محو و برطرف می شوند.

تصویر اول شکاف بین لب بالا و یکی از حفره های بینی را نشان می دهد که یک سمت از بینی پایینتر از دیگری است و افتادگی دارد. عکس دوم روند ترمیم شکاف لب را بعد از عمل جراحی و بخیه ها را نشان می دهد. تصویر سوم جای زخم از لب بالا تا حفره بینی را نشان می دهد که در حال بهبود است. در عکس چهارم جای زخم تقریبا محو است و شکاف لب بهبود خو. یعنی دو طرف بینی متقارن هستند و حالت طبیعی و صاف دارند.

آیا ممکن است فرزند بعدی نیز مبتلا به شکاف کام و لب باشد؟

اگر فرزندی با این عارضه دارید معمولا بعید است (احتمال ۲ تا ۸٪) عارضه شکاف کام و لب برای بچه بعد شما نیز رخ دهد. اما بطور کلی احتمال ابتلا به لب شکری برای فرزند دوم یا دیگر خانواده هایی که پدر، مادر یا کودک دیگری با این اختلال دارند کمی بیشتر و حدود ۲ تا ۸٪ است.

البته اگر علت کام شکافته و لب شکری به ارث رسیدن نوعی اختلال ژنتیکی از پدر و مادر باشد، احتمال ابتلای فرزند بسیار بیشتر می‌شود.

به عنوان مثال، پدر یا مادری که سندرم حذف 22q11 (سندرم دی جورج) دارند حدود ۵۰٪ احتمال دارد فرزندی با شکاف لب و کام به دنیا بیاورند.

نوزادانی که مبتلا به شکاف کام و لب هستند به چندین نوبت درمان و معاینه در طول روند رشد تا نوجوانی دارند.

اصلی ترین روش درمان شکاف با عمل جراحی صورت است. علاوه بر این معمولا کودکان مبتلا به گفتار درمانی و مراقبت های دندانپزشکی مانند ارتودنسی دندان نیز دارند.

دندان داشتن نوزاد در بدو تولد! دندان ناتال و نئو ناتال چیست؟

جدول زمانی و روند درمان نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام شکافته

برنامه مراقبتی و مراحل درمان نوزادان دچار لب شکری و کام شکافته اختصاصی و متناسب با نیازهای ویژه هر نوزاد طراحی و اجرا می شود. جدول زمانی روند درمان کودکان با شکاف کام و لب طبق سیستم خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS):

• بدو تولد تا هفته ۶ ام: شیردهی با بطری مخصوص یا آموزش شیردهی به نحوه درست به نوزاد مبتلا به شکاف + تست شنوایی (جلوگیری از عفونت و آب آوردن گوش میانی) + معاینه توسط متخصص اطفال + آموزش و برنامه حمایتی برای والدین.

بازه زمانی و سن نوزاد یا کودک	نوع درمان و مراقبت لازم
از ۳ ماهگی تا ۶ ماهگی	عمل جراحی برای ترمیم شکاف لب در ۳ تا ۶ ماهگی. شنوایی سنجی نیز برای پیشگیری از خطر کاهش شنوایی نوزاد انجام می شود.
از ۶ تا ۱۲ ماهگی	جراحی درمان شکاف کام
۱۸ ماهگی (کودک یک و نیم ساله)	ارزیابی توانایی گفتاری نوزاد
۳ سالگی	ارزیابی گفتار کودک و شروع گفتار درمانی
۵ سالگی	ارزیابی مجدد توانایی گفتاری بچه – ادامه گفتار درمانی در صورت لزوم
۸ تا ۱۲ سالگی	پیوند استخوان فک برای درمان شکاف در ناحیه لثه
۱۲ تا ۱۵ سالگی	ارتودنسی دندان و معاینه روند رشد استخوان فک

علاوه بر موارد بالا کودک شما باید به طور منظم توسط پزشک معاینه شود. چکاپ کمک می‌کند تا مشکلات و بیماری های ناشی از شکاف سقف دهان و لب به سرعت تشخیص و درمان شوند.

این معاینات معمولا تا ۲۱ سالگی که روند رشد فک متوقف می شود ادامه خواهد داشت. روند رشد استخوان فک و صورت در مردان و زنان تا چه سنی ادامه دارد؟

مراقبت دندانپزشکی کودکان با شکاف لب و کام

• مراجعه به دندانپزشک اطفال: در صورتی که نوزاد دچار شکاف لثه باشد معمولا دندان های اطراف شکاف کج یا نامنظم بیرون می آیند. بنابراین در اغلب موارد ممکن است یک یا چند دندان کودک رشد نکنند (بی دندانی) یا دندان اضافه بیرون بیاید. به همین علت نوزاد مبتلا به شکاف کام و لب باید تحت نظر دندانپزشک اطفال باشد. تا درمان های ضروری را در بازه زمانی لازم دریافت کنند.
• درمان ارتودنسی: ممکن است دندان های نوزاد در اطراف شکاف لثه کج باشند یا فضای خالی بخاطر عدم رشد یک دندان بوجود بیاید. به همین علت بسیاری از کودکان به ارتودنسی دندان نیاز دارند. با توجه به شدت مشکلات، گزینه های درمان شامل بریس فلزی (ارتودنسی ثابت) برای موارد شدید بی نظمی دندان می شود. همچنین پلاک متحرک مانند ارتودنسی نامرئی برای موارد خفیف نامنظمی دندان می شود.
• انتخاب نوع ارتودنسی دندان: برای بریس دندانپزشک تا افتادن همه دندان های شیری صبر می کند. اما در صورتی که نوزاد دچار شکاف لثه است و به پیوند استخوان فک برای درمان نیاز دارد ممکن است ارتودنسی زودتر شروع شود.

علاوه بر اینها کودکانی که دچار شکاف کام و لب هستند بیشتر در معرض پوسیدگی دندان هستند. بنابراین ضمن رعایت بهداشت قوی دهان و دندان باید منظم به دندانپزشک اطفال مراجعه کنید.